Iedereen krijgt graag een compliment. Zeker als het welgemeend en oprecht is. Dat zegt Leo Bormans, auteur van ”The World Book of Happiness”. „Toch doen we heel vaak alsof een uiting van waardering niet nodig is. Je hoort bijvoorbeeld via via dat anderen iets goeds over jou hebben gezegd. Positief roddelen eigenlijk. Dat creëert een positieve verbondenheid.”

Diepste behoefte

Driekwart van de Nederlanders vindt dat het uiten van waardering de familieband versterkt, zo bleek in november uit het Nationaal Waarderingsonderzoek, uitgevoerd door onderzoekbureau Direct Research in opdracht van Nuon onder ruim duizend Nederlanders. En vier op de vijf Nederlanders krijgen liever een compliment dan een cadeau van z’n partner.

De behoefte aan waardering is de diepste menselijke behoefte, zo wist de Amerikaanse psycholoog William James al in de 19e eeuw. „Mensen willen graag gewaardeerd worden om wie ze zijn en wat ze doen”, zegt Hans Poortvliet, directeur van adviesbureau Waarderingsmanagement, initiator van de Nationale Complimentendag en samen met Frank van Marwijk auteur van ”Het groot complimentenboek”.

„Erkenning en waardering staan niet voor niets in de piramide van Abraham Maslow –die vijf soorten menselijke behoeften onderscheidt– op het vierde niveau”, vult Poortvliet aan. „We hebben steeds meer aandacht voor het vijfde niveau, dat gaat over zelfverwerkelijking. Maar die persoonlijke groei is pas mogelijk –zo stelde Maslow zelf vast– als er aan de behoefte aan aandacht, erkenning en waardering is voldaan.”

Blij gevoel

Als waardering lang uitblijft, leidt dat tot gevoelens van teleurstelling (bij 50 procent), onzekerheid (35 procent), onverschilligheid (23 procent) of frustratie (21 procent).

Om het compliment op te waarderen, organiseert Poortvliet sinds 2002 elk jaar op 1 maart Nationale Complimentendag. „Een geheugensteuntje”, zo beschrijft hij het doel. „De dag is bedoeld om ons er even van bewust te maken dat er veel goed gaat in de wereld en dat de mensen die daaraan bijdragen een compliment verdienen. Alle manieren van complimenteren zijn goed: face to face, telefonisch of via sociale media. Het gaat erom dat het compliment concreet is en duidelijk maakt waarom iemand precies waardering verdient.”

Volgens Poortvliet kunnen mensen elkaar gerust dingen zeggen zoals „goed gedaan” of: „ik ben trots op je.” „Maar leg ook uit waarom je dat zo voelt. Als je dat kunt verwoorden, is een compliment oprecht, krijgt het werkelijke waarde en doe je er iemand echt een plezier mee.”

Worden mensen even zelfverzekerd en blij van een digitale blijk van waardering als van een persoonlijk schouderklopje? Uit het gehouden onderzoek komt naar voren dat drie van de vier Nederlanders een waardering in ”real life” waardevoller vinden dan een digitaal compliment.

„Een compliment dat oprecht is en inhoudelijk klopt, kan in verschillende vormen worden gegeven, persoonlijk én online”, vindt Poortvliet. „Maar een compliment via een e-mail, tweet of like vraagt om een heel nauwkeurige woordkeus van wat je echt wilt zeggen. Je hebt digitaal nu eenmaal een beperkter gereedschap tot je beschikking dan in het dagelijkse leven, waarin ook je stem en lichaamshouding een rol spelen in communicatie. Je moet dus heel taalvaardig zijn om online, waar je je alleen tekstueel kunt uitdrukken, een compliment te geven. De boodschap moet krachtig zijn, inhoudelijk kloppen en absoluut niet voor meerderlei uitleg vatbaar zijn.”

Experts beweren dat slechts 7 procent van de communicatie zou worden bepaald door woorden – een veel beperktere invloed dan van de stem (38 procent) en lichaamstaal (55 procent).

„Onlinecommunicatie maakt het uiten van waardering daarom eendimensionaal. Want wat betekent een like, smiley of duimpje precies?” waarschuwt Poortvliet. „Een gepersonaliseerd bericht om een Facebookvriend een fijne verjaardag te wensen maakt ook veel meer indruk dan een standaard felicitatie. Je laat dan zien dat je er echt aandacht aan hebt besteed. En we weten uit allerlei onderzoeken dat blijken van waardering waarin je meetbaar meer tijd hebt geïnvesteerd meer effect hebben.”

Keerzijde van likes

Dat digitale complimenten ons niet onberoerd laten, blijkt wel uit het Nationaal Waarderingsonderzoek. Bijna de helft van de Nederlanders wordt blij van een like of een andere positieve reactie op sociale media. Het tegenovergestelde geldt ook: 18 procent baalt ervan als een bericht maar weinig likes of reacties oplevert.

„We houden van likes en andere positieve reacties op sociale media omdat deze uitingen van waardering in het openbaar worden gedeeld: iedereen kan meteen zien hoe leuk anderen jou vinden”, zegt Bormans. „Dat mechanisme heeft natuurlijk ook een keerzijde. Als jouw vakantiefoto op Facebook 28 likes krijgt, terwijl een vriendin met haar update 240 likes scoort, dan kun je jaloers worden. Dan draait het niet meer om waardering maar om competitie en afgunst. Alsof je succes telbaar en meetbaar is – en het aantal likes onze gevoelsbarometer zou moeten bepalen.”

Bormans is er dan ook van overtuigd dat we niet gelukkig worden van likes. „We voelen ons er misschien even happy door, maar dat is een zeer vluchtig gevoel dat onmiddellijk leidt tot een verlangen naar herhaling of naar een nieuwe bevestiging. Een beetje zoals snoep of chips eten. Het is het consumentisme van de valse waardering. Een bodemloze put.”

Bovendien is echt geluk volgens Bormans een veel constanter gevoel dan de tijdelijke tevredenheid die een like oplevert. „Voor geluk heb je helemaal niet op elk moment van de dag bevestiging nodig. Liever niet zelfs. Voor geluk zijn andere parameters belangrijk: bijvoorbeeld wat je echte vrienden zeggen en welke zinvolle dingen je doet met en voor anderen.”

Verslaafd aan likes

Onderzoekers van de Amerikaanse universiteit UCLA ontdekten al in 2016 dat bij tieners die grote aantallen likes op hun sociale media zien de zogenoemde nucleus accumbens wordt geactiveerd. Dit deel van de hersenen staat ook wel bekend als ons beloningscentrum en wordt geprikkeld door het gelukshormoon dopamine. En dopamine –dat ook vrijkomt bij onder andere hardlopen en het eten van chocolade– zorgt voor een verslavend lekker gevoel.

„Sociale media zijn zo verslavend omdat ze ons voortdurend de mogelijkheid geven om aan een groot aantal mensen te laten zien wie we zijn, wat we doen en hoezeer we meetellen”, legt Poortvliet uit.

„Met een like of ander onlinecompliment krijg je een bevestiging dat je wordt gewaardeerd. En iedereen wil ertoe doen, dat is een universele menselijke behoefte aan waardering waarop sociale media zoals Facebook slim inspelen.”

Mannen en vrouwen

Een verschil tussen mannen en vrouwen is er in dit opzicht volgens Poortvliet niet. „Vrouwen delen makkelijker complimenten uit dan mannen. Maar iedereen vindt het fijn om te worden gewaardeerd, of je nu man of vrouw bent.”

Hoe je waardering uit, online of in het echte leven, is niet zo van belang. „De crux van oprechte waardering is de aandacht die mensen tonen en de manier waarop ze die verwoorden”, aldus Poortvliet. „Het kanaal waarmee je communiceert is dan uiteindelijk helemaal niet zo belangrijk.”

Tips voor waardevolle complimenten

In de dagelijkse praktijk zijn complimenten niet altijd een simpele aangelegenheid. Meer dan driekwart van de Nederlanders (78 procent) vindt het moeilijker om een compliment te krijgen dan om een schouderklopje uit te delen. En meer dan de helft van de deelnemers aan het Nationaal Waarderingsonderzoek (55 procent) zou graag meer waardering willen uiten tegenover anderen.

In het boek en op de website van ”Het groot complimentenboek” van Hans Poortvliet en op de website van de Nationale Complimentendag zijn talloze praktische adviezen te vinden om van complimenteren een succes te maken:

„Praat altijd in de ik-vorm.”

„Richt je op één persoon in plaats van een groep.”

„Overdrijf niet.”

„Zorgt ervoor dat een compliment persoonlijk en oprecht is. Dat is het allerbelangrijkste.”

serie Waardering

Dit is het vierde en laatste deel in een serie over de waarde van waardering.