Centraal-Azië is grotendeels islamitisch. Onder de Sovjet-Unie waren de meeste moskeeën gesloten, maar sinds de onafhankelijkheid van de landen in deze regio is dat veranderd.

Nu Islamitische Staat is verslagen, bestaat er een risico dat de radicale variant van de islam vanuit Syrië, Irak en Afghanistan naar landen als Kazachstan komt.

De radicale islam krijgt steeds meer voet aan de grond in Centraal-Azië. Reden daarvoor is de religieuze ‘slapheid’ in de maatschappij. Er is geen sterke religieuze leider, en daarom vallen radicale ideeën in goede aarde. Bovendien sponsoren islamitische landen uit het Midden-Oosten de radicale islam in Centraal-Azië. Vrouwen krijgen zelfs een beloning als ze een hoofddoek dragen.

De overheden in Centraal-Azië zijn erg bang voor radicalisme en voeren een sterk seculier beleid. Centraal-Aziatische regeringen perken de godsdienstvrijheid meer en meer in. Turkmenistan en Oezbekistan tolereren alleen een gematigde islam. Moslims die te ver gaan, worden opgepakt of beboet. Jonge mannen met baarden worden lastiggevallen.

IS en andere groepen werven actief in Oezbekistan en het westen van Kazachstan, waar veel jeugdwerkloosheid is. Veel nieuwe militanten komen uit deze streken. Het is niet toevallig dat de recente aanslag in New York werd gepleegd door een Oezbeek. Begin vorig jaar pleegde een andere Oezbeek een aanslag in Sint-Petersburg. Hetzelfde geldt voor de aanslag met een vrachtwagen in de Zweedse hoofdstad Stockholm.

In Centraal-Azië is Kazachstan het stabielste land. Religie speelt er geen grote rol. De Kazachse overheid promoot secularisme en atheïsme, en is erg bang voor radicalisme. Maar de jihadisten zijn er volop actief. In 2014 publiceerde IS een propagandafilmpje over kindsoldaten uit Kazachstan die werden getraind om mee te vechten voor het kalifaat.

Kazachstan probeert met harde hand radicalisme de kop in te drukken. De Kazachse president Nazarbajev noemt de radicale islam een „grote bedreiging voor Euraziatische landen. Internationaal terrorisme heeft geen grenzen.”

Ook Rusland kampt met dreiging door fundamentalistische islamitische organisaties. De meeste leden kom uit Centraal-Azië, waar het Russisch nog veel wordt gesproken. De Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergei Lavrov, maakt zich zorgen over de toenemende aanwezigheid van IS-strijders in Afghanistan. Terroristen staan zo im- mers aan de grens van bondgenoten als Turkmenistan, Oezbekistan en Tadzjikistan. „Vanuit Afghanistan willen ze naar het noorden. Dat wekt de indruk dat Centraal-Azië het volgende doel is.” Volgens Lavrov zal Rusland zich verzetten tegen een radicalisering van de voormalige Sovjetstaten.

De vraag is hoe de islam zich hier ontwikkelt. Diverse landen stevenen af op een machtswisseling. Er is een risico dat er taferelen ontstaan zoals in Syrië. Zodra er ergens een machtsvacuüm ontstaat, is dat een uitnodiging voor de radicale islam.

Toch zal het fundamentalisme vermoedelijk nooit diepe wortels krijgen in de regio. Daarvoor hebben de landen te lang onder seculiere invloed geleefd; eerst onder de Sovjet-Unie, nu onder de seculiere regimes. De meerderheid van de bevolking staat zodoende onwennig tegenover de militante islam.