Ds. Jeroen Sytsma (48) is voorzitter van het deputaatschap eredienst van de GKV, dat het nieuwe kerkboek verzorgde. Hij maakt er zondag na de tweede ochtenddienst in zijn gemeente, de Koningskerk van Zwolle-Zuid, een presentatiemoment van. „Ik overhandig een exemplaar aan iemand van 80 en aan iemand van 10, aan iemand van de taakgroep eredienst en aan degene die me helpt bij het maken van de liturgie.”

Die laatste heeft hij nodig. „Toen ik als predikant begon, in 2000, maakte ik op vrijdagmiddag, als de preek af was, het liturgiebriefje. Tegenwoordig heb je te maken met de organist, de pianist, het muziekteam, de zangers; de teksten moeten op de beamer komen. Daarom maak ik de liturgie meestal al op woensdag. Ik wil het zorgvuldig doen. De liturgie is iets kostbaars.”

Ot en Sien

De Apeldoornse dichteres Ria Borkent (67) was jarenlang als deputaat betrokken bij de totstandkoming van het nieuwe kerkboek. Ze maakte alle liturgische veranderingen in vrijgemaakte kring mee. „Als kind zong ik teksten uit de tijd van vóór Ot en Sien. Psalmen uit de berijming van 1773 zing ik nog zo mee.”

Inmiddels kent de gemeente waar ze lid is, de gkv van Apeldoorn-Centrum, een ‘mengdienst’, zegt Borkent. „Twee psalmen, twee liederen uit het Liedboek of het Gereformeerd Kerkboek en twee opwekkingsliederen of Psalmen voor Nu. We hebben vijf muziekgroepen. Mooi toch dat jongeren ingeschakeld worden bij de begeleiding van de gemeentezang?”

De liturgische ontwikkelingen zijn hard gegaan, zegt ds. Sytsma. „Het is mooi dat er nu ruimte is voor allerlei soorten liederen. Maar je moet ervoor oppassen dat gemeenteleden zich een vreemde gaan voelen in eigen huis. Laatst maakte ik een dienst mee waar alleen maar voor mij onbekende liederen uit Opwekking gezongen werden. Zeer vervreemdend.”

Wissel om

Tot voor kort bepaalde de GKV-synode nog wat er in de kerken gezongen mocht worden. In het Gereformeerd Kerkboek stonden de gezangen die aanvaard waren, uit het oude Liedboek voor de kerken (1973) werd een selectie vrijgegeven en in 2003 werden in de bundel ”Negentig Gezangen” liederen uit diverse bundels samengebracht.

In 2014 koos de synode die in Ede bijeen was voor een andere koers. Het nieuwste Liedboek uit 2013 werd in z’n geheel aanvaard. En de verantwoordelijkheid voor het kerklied lag voortaan bij de plaatselijke kerkenraad. Ds. Sytsma: „In Ede is een belangrijke wissel omgegaan.”

In die situatie verschijnt nu het nieuwe Gereformeerd Kerkboek. Is daar nog behoefte aan? Borkent: „Toen de synode het Liedboek aanvaardde, was duidelijk dat het kerkboek een aanvullend karakter zou krijgen. De liederen die al in het Liedboek staan, hoefden niet meer in het kerkboek te komen.” Ds. Sytsma: „Met het nieuwe kerkboek is de synode niet meer sturend, maar dienstverlenend. We bieden liederen aan die binnen GKV-kring graag gezongen worden.” Borkent: „Gezangen uit het oude Liedboek die niet in het nieuwe terechtkwamen. En liederen over onderwerpen die gemist werden. Het is goed om als GKV een gezamenlijk liedrepertoire te hebben waarin de eigen spiritualiteit tot uitdrukking komt.”

Wat het eigene is van de GKV-spiritualiteit? Borkent; „We zingen graag verkondigende liederen.” Ds. Sytsma: „Het valt me op dat veel nieuwere opwekkingsliederen heel dicht bij de Bijbeltekst blijven. Dat sluit goed aan bij onze traditie.”

In een tijd waarin liederen op beamers worden geprojecteerd en met het ophanden zijnde samengaan van de GKV met de Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK) is het de vraag of het kerkboek niet snel achterhaald zal zijn. Ds. Sytsma: „Dit zal dan een van de bundels zijn die gebruikt worden. En ik denk dat veel Nederlands gereformeerden zich zullen herkennen in een groot deel van ons liedrepertoire.”

Dertig jaar Gereformeerd Kerkboek

De Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV) hebben een eigen kerkboek. Na de Vrijmaking (1944) gebruikten de GKV aanvankelijk de berijming van 1773. In de jaren 70 kwam er een proeve van een Gereformeerd Kerkboek, waarin een selectieberijming stond en waarin het aantal ‘Eenige Gezangen’ was uitgebreid tot 36. De definitieve versie verscheen in 1986 en telde behalve de psalmen en 41 gezangen een groot aantal liturgische teksten: belijdenisgeschriften, orden van dienst, formulieren, gebeden, het Kort Begrip, de kerkorde. Al in 1993 werd een studiedeputaatschap ingesteld dat de mogelijkheden van uitbreiding van het kerkboek moest onderzoeken. In 2006 verscheen een voorlopige herziene versie, waarin het aantal gezangen was uitgebreid tot 182. De definitieve versie zou in 2011 moeten verschijnen. Intussen gaf de GKV-synode in 2014 het interkerkelijke nieuwe Liedboek uit 2013 vrij voor gebruik. De plannen voor het kerkboek werden daarop gewijzigd: de uitgave moest een aanvullend karakter krijgen. De bundel telt nu behalve de GKV-psalmberijming 8 andere psalmvormen en 111 gezangen.