Het terugdringen van illegale arbeid heeft voor het huidige kabinet een hoge prioriteit. En dat niet alleen vanwege het feit dat de staat inkomsten misloopt. Illegale arbeid brengt veel negatieve effecten met zich mee. Het leidt tot oneerlijke concurrentie met ondernemingen die geen illegale werknemers gebruiken. De arbeid is immers veel goedkoper: je hoeft je niet aan het CAO-loon te houden en belasting wordt er niet afgedragen.

Een ander negatief effect is gelegen in het verdringen van Nederlands arbeidsaanbod. En wat te denken van de kwetsbare positie waarin de illegale werknemer verkeert! Zij zullen eerder bereid zijn om tegen een geringe beloning en een slechte rechtspositie (denk aan het ontbreken van sociale zekerheid in geval van ziekte, werkloosheid en ongevallen) arbeid te aanvaarden.

Het kabinet zet daarom ook hoog in als het gaat om de aanpak van de illegaliteit. De door staatssecretaris Verdonk uitgebrachte Illegalennota bevat een pakket fikse maatregelen die gericht zijn op het tegengaan van de illegaliteit, met name ook in arbeidsverhoudingen.

Zo wordt er onder meer een wetswijziging voorbereid waarbij wordt geregeld dat als ergens binnen een onderneming een persoon wordt aangetroffen die niet als werknemer is aangemeld, er verondersteld wordt dat deze werknemer reeds zes maanden bij de betreffende werkgever werkzaam is. Dat betekent dat mogelijk een naheffing van premies en loonheffing over zes maanden wordt opgelegd, tenzij de werkgever een korter dienstverband kan bewijzen.

De vreemdelingendiensten zullen alles in het werk stellen om de Arbeidsinspectie bij werkplekcontroles te ondersteunen bij het tegengaan van illegale tewerkstelling. In het geval van illegale tewerkstelling is de werkgever degene die de wet overtreedt. De Arbeidsinspectie richt zich daarom op de werkgever en maakt tegen hem proces-verbaal op, terwijl de Vreemdelingendienst de bevoegdheid heeft illegalen ter plekke op te pakken.

Om het handhavingsbeleid effectiever te maken heeft het kabinet tevens besloten tot invoering van de bestuurlijke boete in de Wet arbeid vreemdelingen. Er wordt direct een boete opgelegd van ongeveer 3500 euro per werknemer. Deze boete komt boven op de naheffing. In situaties van recidive zal de werkgever strafrechtelijk worden vervolgd. Voorts worden werkgevers verplicht voor aanvang van de eerste werkdag nieuwe dienstverbanden aan de Belastingdienst te melden. Deze maatregel wordt ook gehandhaafd met bestuurlijke boetes.

Er zijn werkgevers in bepaalde sectoren die veel flexibel personeel inhuren dan wel zaken doen met zodanige werkgevers. Een aantal van deze ondernemingen heeft een gedragscode ontwikkeld ter voorkoming van illegale tewerkstelling en tot borging van een eenduidig beleid inzake hoe te handelen indien er illegale arbeid wordt geconstateerd.

Een aantal preventieve maatregelen zijn gericht op documentherkenning. Medewerkers van P&O worden getraind in het screenen van identiteitspapieren op echtheid. Tevens wordt een zogenaamde blauwe lamp aangeschaft, waarmee heel snel de echtheid van de documenten geverifieerd kan worden. Bij twijfel kunnen er tactische vragen gesteld worden over het land van herkomst, die de sollicitant geacht wordt te kunnen beantwoorden. In ieder geval geldt: zonder geverifieerd identiteitsbewijs wordt er geen dienstverband aangegaan.

Verder worden de medewerkers verplicht zich altijd op de werkplek met een identiteitsbewijs te kunnen legitimeren.

De gedragscodes omvatten ook maatregelen bij constatering van illegale arbeid. Een illegale werknemer in vaste dienst dient direct te worden ontslagen. De werkgever is immers degene die geacht wordt de wet te overtreden. Ook een flexwerker (bijvoorbeeld een uitzendkracht) dient direct naar huis te worden gestuurd. Tevens dienen de andere uitzendkrachten die door het betreffende bureau ter beschikking zijn gesteld nogmaals gecontroleerd te worden en zal in veel gevallen het uitzendbureau te kennen worden gegeven dat er met hen geen zaken meer zal worden gedaan.

De wetgever heeft ervoor gekozen om in de illegalenproblematiek de werkgevers hard aan te pakken. Gezien de negatieve effecten van illegale arbeid is daar best iets voor te zeggen. Een bezinning op preventieve maatregelen is derhalve zeker op zijn plaats. Maar laten we daarin onze medemens, illegaal of niet, nooit uit het oog verliezen.