Column: Een vleugje eeuwigheid
Komend vanaf de rijksweg A12 geldt afrit 20 als oprijlaan naar mijn geboortegrond. Het voorafgaande traject leg ik vaak af vanwege bezoek aan familie en vrienden. Hoewel roodomrande borden 130 kilometer per uur suggereren, minder ik ruim van tevoren vaart en zet ik het volume van de radio op nul. In het aanpalende bos aan de rand van Driebergen liggen namelijk twee oud-klasgenoten begraven.
Het was die begraafplaats waar ik als kleuter voor het eerst een begrafenis meemaakte. Mijn klasgenootje, dat wegens een ernstige ziekte nauwelijks op school kon zijn, was overleden. Bij het graf zongen wij Psalm 87, zijn lievelingspsalm. Op de achtergrond raasde het verkeer van de A12. Nog steeds zie ik bij het aanheffen van deze psalm onder de blijde zangers een klein kaal jongetje staan, tussen de Filistijnen, Tyriërs en Moren.
Het was weer die begraafplaats naast de A12 waar we enkele decennia later opnieuw een klasgenoot moesten achterlaten. Kleuters waren inmiddels dertigers geworden: opleidingen afgerond, eerste carrièrestappen gemaakt, gezinnen gesticht. Blijkbaar kan daar zo een streep door gehaald worden. In de aula werd een aria van Vivaldi gedraaid. Ik kende de muziek uit de tijd dat ik regelmatig bij de familie over de vloer kwam. De aria stond op een van de favoriete platen van vader en ook wijlen zijn zoon hield van deze muziek. In de aula werd de muziekkeuze toegelicht door vader met een voorval uit de kinderjaren van zijn zoon. Als reactie op een verhaal uit de kinderbijbel riep hij kinderlijk enthousiast uit: „De Heere is God!” Een belijdenis die Vivaldi raak wist te onderstrepen met zijn muziek.
Muziek is vluchtig. Zodra de tonen gespeeld zijn, is de muziek verdwenen. Het is net een wolkje dat oplost in de lucht, een mensenleven dat voorbijgaat. Vooral in de 17e eeuw werd deze gedachte een belangrijk thema in de schilderkunst. Op zogenoemde vanitas-schilderijen wordt de kijker aangespoord zich te richten op het eeuwige leven. Ze staan in het verlengde van de uitspraak van Prediker dat alles ijdelheid (”vanitas”) is. De schilderstukken zitten boordevol symbolen die de vluchtigheid en vergankelijkheid van het aardse weergegeven: schedels, gedoofde kaarsen, uurwerken, omgevallen glazen en vergane boeken. Maar ook muziekinstrumenten die niet meer worden bespeeld – het muziekstuk is immers voorbij. Ik herinner mij een dergelijk schilderij waarop gesprongen snaren van een viool deze gedachte nog eens extra benadrukken.
Wanneer ik vaart minder nabij afrit 20 van de rijksweg A12 en de radio uitzet, hoor ik Psalm 87 en de Vivaldi-aria. Geen vanitas-symbolen, maar een vleugje eeuwigheid.
