Lya Nachshon-de Jonge kwam ervoor uit Israël, met haar dochter en twee zoons. „Ik ben erg ontroerd jullie allemaal te zien”, zegt ze vanuit haar rolstoel. Samen met haar moeder overleefde ze de Tweede Wereldoorlog op de boerderij van de familie Oskam.

Haar vader was naar Auschwitz gedeporteerd; hij kwam in 1945 om tijdens een van de dodenmarsen, waarbij verzwakte gevangenen van het ene concentratiekamp naar het andere werden voortgejaagd omdat de bevrijders naderden. „Het waren zware, zwarte jaren voor ons volk, in heel Europa. Een groot deel van de Joodse gemeenschap is vermoord.”

Mooiste jaar

Nu is het al heel lang vrede, maar voor de deur van de Haagse synagoge waar de plechtigheid plaatsheeft, staan zwaarbewapende marechaussees, en de lijfwachten van ambassadeur Aviv Shir-On hebben de nooduitgangen gecontroleerd. Anno 2017.

Binnen zitten de vier kinderen van M. Oskam (1899-1988) en M. G. Oskam-Floor (1899-1959) op de voorste rij als Lya Nachshon (79) vertelt over haar onderduiktijd in Werkhoven, samen met haar moeder, Betty de Jonge-Bouman (1907-2005). „Het was het mooiste jaar van mijn leven: ik ben enig kind en nu kreeg ik ineens broertjes en zusjes.”

Ze ging naar school en naar de hervormde kerk. „Het psalmgezang vond ik erg mooi. In de kerk maakten de barones en haar twee dochters ook indruk.”

Het contact met de familie Oskam is altijd gebleven en nu heeft ze de onderscheiding als Rechtvaardige onder de Volken aangevraagd voor „de baas” en „de boerin”, zoals ze hen noemde.

„Dankzij jullie ben ik hier”, zegt Nachshon. „Als moeder en ik op vrijdagavond met mijn kinderen en kleinkinderen rond de tafel zaten, waren we met z’n twintigen. Dan keken we elkaar aan: dit is onze overwinning op Hitler.”

„Er zijn tijden waarin duisternis heerst”, zegt rabbijn Shmuel Katzman. „Dan zijn bijzondere ogen nodig om achter de duisternis het licht van de toekomst te zien. Zeventig jaar geleden waren er weinig mensen die dat licht zagen. De meesten waren apathische toeschouwers. De mensheid moet dankbaar zijn voor de uitzonderingen die de regel bevestigen dat de mens de duisternis kan overwinnen.”

Gebed

Die uitzonderingen waren degenen die met gevaar voor eigen leven medemensen redden, zegt ambassadeur Shir-On. Na Polen is Nederland het land waar de meeste Yad Vashemonderscheidingen zijn uitgereikt aan mensen die zich voor de Joden inzetten. „Ik ben er niet zeker van dat u en ik hetzelfde zouden doen. Zij redden het geweten van de wereld, de eer van Europa en de waardigheid van Nederland. In een van de donkerste perioden in de wereldgeschiedenis hielden ze de hoop in stand.”

De ambassadeur overhandigt Mies de With, de oudste dochter van het echtpaar Oskam, de medaille en de oorkonde. „Vader en moeder leefden dicht bij God, dus ook bij het Joodse volk waaruit onze Zaligmaker Jezus Christus voortkwam”, zegt ze even later in haar dankwoord. Tot Lya: „Ze hebben jullie biddend in huis genomen. In onze kerken wordt elke zondag voor het volk van Israël gebeden en onze vertegenwoordigers in de Tweede Kamer laten hun stem voor jullie horen.”

De oorlog werd onvergetelijk. „Als je onder druk hebt geleefd, weet je pas wat vrijheid is.”

https://www.digibron.nl/search/detail/882b847b6894e9ea2b471a5519748af6/postuum-eerbetoon-echtpaar/1