In het overwegend rooms-katholieke Italië vormen protestantse en evangelische kerken een kleine minderheid. Zo telt Manfredonia, een stad in Zuid-Italië met 60.000 inwoners, 4 evangelische broedergemeenten met in totaal 450 volwassen leden en zo’n 200 kinderen.

Mimmo Ciociola coördineert het werk van deze gemeenten onder vluchtelingen en migranten in de regio Puglia. Een gesprek hierover begint hij met gebed. Hij heeft vier andere gemeenteleden uit Manfredonia en Foggia meegenomen die ook bij het werk betrokken zijn.

De aanwezigheid van migranten in Zuid-Italië heeft een geschiedenis van vele decennia. Toch duurt het tot 2015 voordat er bezinning op gang komt over de vraag wat de broedergemeenten voor hen kunnen betekenen. Ciociola: „Sommige gemeenteleden waren er op persoonlijke titel mee bezig, maar daar bleef het bij. In 2015 kwam op een vergadering van de kerken in Napels de vraag aan de orde: Wat doen wij voor de vele vluchtelingen in Zuid-Italië? Daarna voelden we onze verantwoordelijkheid sterker.”

In het voorjaar van 2016 ontstaat er een regionaal comité waarvan Ciociola voorzitter wordt. „We gingen naar de kampen in Cerignola en Borgo Mezzanone om te polsen waar behoefte aan was. De Heere maakte ons duidelijk dat we ons vooral moesten richten op het verspreiden van Bijbels en christelijke lectuur. Iedereen moet het Woord van God in handen kunnen krijgen. Inmiddels is het werk enorm gegroeid.”

Lectuurtafels

Te midden van de honderden ontheemden in de illegale kampen ontmoeten de Italianen meerdere christenen. „Een deel van hen is naamchristen, maar we troffen ook wedergeboren broeders en zusters. Voor hen voelen we ons vooral verantwoordelijk. We willen hen van goed materiaal voorzien dat ze kunnen gebruiken om anderen met het Evangelie in aanraking te brengen.”

De ervaring van Ciociola is dat veel vluchtelingen en migranten interesse hebben in Bijbels en christelijke lectuur in hun eigen taal. „We zitten als kleine kerken krap bij kas. Daarom zijn we blij met de steun van de Nederlandse stichting Evangelisatie Bootvluchtelingen Italië, die ons aan veel Bijbels in diverse talen heeft geholpen. Als mensen een evangelie, Nieuwe Testament of Bijbel in hun moedertaal krijgen, gaan ze erin lezen, ook als ze moslim of atheïst zijn. We attenderen hen ook op 5Fish, een app met een christelijke boodschap in vele talen.”

De broedergemeenten verspreiden de Bijbels onder meer via lectuurtafels waarmee ze geregeld in de centra van steden en dorpen staan (zie ook ”Gratis evangelie in centrum Foggia”). „In Borgo Mezzanone hebben we een plek op een plein in het centrum, dicht bij een bushalte. Met iedereen die ervoor openstaat, voeren we een gesprek. We ontmoeten er veel vluchtelingen, ook uit een officieel opvangkamp waar wij geen toestemming krijgen om christelijke lectuur uit te delen.”

Er ontstond een speciale band tussen de evangelische broedergemeenten en Nigeriaanse christenen die in het illegale kamp in Borgo Mezzanone hun eigen kerk hebben. Italiaanse christenen, onder wie een man die vijftig jaar als bouwvakker in Zuid-Afrika heeft gewerkt, hielpen mee bij de bouw. Vorige maand zong een kerkkoor van de broedergemeenten tijdens een dienst in het kamp. „Het doel was met elkaar gemeenschap te ervaren en meer mensen te bereiken met het Evangelie. Als bewoners van het kamp een Italiaans koor zien en horen, trekt dat extra belangstelling.”

Doopdienst

Hoewel evangelisatie en Bijbelverspreiding vooropstaan, zijn de Italiaanse kerken ook op andere wijze actief. „We kunnen van alles aan mensen geven, maar evangelisatie heeft altijd voorrang, want als mensen sterven in hun zonden zijn ze voor eeuwig verloren. Soms geven we echter ook materiële hulp. We hebben bijvoorbeeld een paar keer kleding en voedsel ingezameld. Dan vragen we eerst aan de mensen in het kamp waar zij specifiek behoefte aan hebben.”

Op zeer beperkte schaal kunnen de Italianen de Afrikaanse ontheemden aan werk helpen. Zo heeft gemeentelid en boer Matteo Omerico drie mannen in huis die bij hem werken, onder meer tijdens de olijvenoogst. „Op zondag breng ik hen naar hun kerk in het kamp. De eerste keer vroeg de predikant me meteen of ze zich goed hadden gedragen”, zegt Omerico met een lach.

Ciociola hecht veel waarde aan gelijkwaardig contact tussen de Italiaanse en de Afrikaanse christenen. „We zijn samen één familie.” Afgelopen zomer werkten Afrikanen mee in tentevangelisatieprojecten in de regio. „In augustus vroegen ze ons of we wilden helpen bij het organiseren van een doopdienst. Daarbij respecteren we hun manier van doen. Alleen als we iets zien waarvan we om Bijbelse redenen denken dat we dit moeten corrigeren, zeggen we dat. Toen ze bijvoorbeeld een kruis met een Christusbeeld ophingen, hebben we gezegd dat een kruis zonder zo’n beeld een beter symbool is, omdat Christus is opgestaan.”

De liefde waarmee de Nigeriaanse predikant Charles Ojieaga over God spreekt, raakt Ciociola. „De eerste keer dat ik hem hoorde preken, merkte ik meteen dat hij God kent. Op een keer vroeg hij of ik een preek wilde houden. Ik zou spreken over 1 Johannes 4:19, waar het gaat over de liefde van God. Toen ik wilde beginnen, werkte de geluidsintallatie niet. Ik zei: „Ik kan het ook wel zonder”, maar dat wilde ds. Ojieaga niet. Buiten stond een luidspreker en de predikant zei: „Het hele kamp moet horen wat u gaat zeggen.” Pas toen iemand de apparatuur aan de praat had gekregen, mocht ik beginnen.”

Emigratiegolf

De redenen waarom mensen hun land verlieten en vanuit Libië naar Italië trokken, zijn divers. Onder de bootvluchtelingen die de Middellandse Zee overstaken, is een aanzienlijke groep die vooral om economische redenen naar Europa kwam en geen kans lijkt te maken op een verblijfsvergunning. Ciociola benadert echter iedereen hetzelfde.

„We weten dat niet iedereen hier mag blijven, maar wij begeven ons niet op het politieke vlak. De Heere weet alles van deze mensen, wij niet. Het volk Israël moest de vreemdeling liefhebben omdat het zelf vreemdeling was geweest in Egypte. Dat is ons uitgangspunt.”

Salvatore Corceli, die twintig jaar als zendeling in Albanië en Kosovo heeft gewerkt, onderstreept dat. „We hebben de mogelijkheid het Evangelie te verkondigen en dat doen we zonder onderscheid.” Hij wijst er ook op dat gastvrijheid in de Italiaanse cultuur belangrijk is. „In het verleden is er een grote emigratiegolf geweest vanuit Italië naar andere Europese landen. Velen van ons hebben familieleden die vroeger hebben moeten vluchten. Nu willen wij iets betekenen voor de vluchtelingen die hierheen komen.”

Dit is het vierde en laatste artikel in een serie over vluchtelingen en migranten in het zuiden van Italië.

Gratis evangelie in centrum Foggia

„Kom een gratis evangelie halen.” En: „Jezus is de Weg, de Waarheid en het Leven, Johannes 14:6.” Met een bord met onder meer deze teksten proberen twee leden van de evangelische broedergemeenten in Foggia de aandacht van het publiek te trekken. Ze staan meerdere keren per week bij een lectuurtafel in het centrum van de Zuid-Italiaanse stad.

Een van de twee is diaken Antonia Vaiso (70), een gepensioneerde landbouwer. Hij vertelt op deze winderige herfstochtend dat de twee evangelische kerken in Foggia, een stad met zo’n 200.000 inwoners, samen zo’n 260 leden tellen, de kinderen meegerekend. Vanaf 1992 is hij bij het evangelisatiewerk betrokken.

Op tafel liggen Bijbels en christelijke folders en boekjes, zoals ”Vijf levensbelangrijke vragen”, in onder meer het Italiaans en het Frans. Twee Italiaanse jongedames maken even een praatje. Ze zeggen teleurgesteld te zijn in de Rooms-Katholieke Kerk en nemen wat lectuur mee.

Behalve Italianen passeren er geregeld vluchtelingen en migranten. Een Afrikaanse moslim –rode pet, rugzak– werpt een blik op het materiaal en neemt een Johannesevangelie en een dvd over Jezus aan.

Wat het verspreiden van de lectuur uitwerkt, blijft vaak verborgen. Bijzonder noemt Vaiso echter een ontmoeting die hij enkele jaren geleden had. „Er kwam iemand bij onze kraam die een Nieuwe Testament pakte en doorbladerde. Ik zei: „U mag het gerust meenemen.” Hij reageerde: „Ik ken u. Zeven of acht jaar geleden hebt u mijn zoon hier een Nieuwe Testament gegeven. Mijn vrouw en ik hebben ons drie maanden geleden laten dopen. Dat was het gevolg van wat u onze zoon destijds gegeven hebt.” Ik denk dat we straks in de hemel verbaasd zullen zijn als we horen welke vrucht ons werk nog meer heeft opgeleverd.”

Lees ook:

Levend ganzenbord met asielzoekers in Italië (RD, 03-11-2017)

Bijbels uitdelen in een migrantengetto (RD, 10-11-2017)

Afrikaanse lofzang in illegaal migrantenkamp (RD, 17-11-2017)