Werkgever en werknemer hebben elkaar keihard nodig om stress te verminderen, zegt Jennifer Hanenberg Elders, bedrijfscounselor en eigenaar van het bedrijf Voorkom Onnodig Verzuim. Daarom juicht ze de Week van de Werkstress –die maandag van start ging– ook toe. „De grootste misvatting bij werkgevers is: het gaat vanzelf wel over. Want dat gebeurt níét. Stille hoop dat het vanzelf beter gaat, is valse hoop.”

Wat verstaat u onder werkstress?

„Iemand heeft werkstress als hij een lichamelijke stressreactie ervaart. De officiële definitie is: te lang of te intensief blootgestaan aan psychosociale arbeidsbelasting. Dan gaat het om factoren die spanning veroorzaken, zoals werkdruk, ongewenst gedrag, pesten en agressie. Maar ook slechte samenwerking, een reorganisatie of een verkeerde aanspreekcultuur kunnen stress veroorzaken.”

U noemt het toenemend aantal tweeverdieners als een van de oorzaken van meer stressgevallen. Hoe zit dat?

„Tweeverdieners ervaren veranderende verhoudingen. Als je thuis komt en er moet nog van alles gedaan worden in het huishouden, levert dat spanning op. Maar het is slechts een van de oorzaken. Bezuinigingen in de zorg en het onderwijs leveren hoge werkdruk op en in andere sectoren speelt vergrijzing weer een rol. Ook sociale media leveren druk op. Mensen kunnen zich ongelukkiger voelen doordat ze hun leven vergelijken met het schijnbaar betere leven van een ander.”

Het lijkt erop dat privéomstandigheden vaak een rol spelen.

„Dat gebeurt inderdaad, maar het werk en de persoonlijkheid van mensen doen dat ook. Vaak is het een combinatie van meerdere factoren en veel mensen lijden onder ingrijpende gebeurtenissen. Dat maakt de aanpak van werkstress soms ook lastig. Toch is het als werkgever belangrijk om stress aan te pakken, ongeacht waar de oorzaak ligt. Vaak is het bijvoorbeeld mogelijk om met een kleine aanpassing iemand die ook mantelzorger is, te ontlasten. Of door een deadline in een project te verschuiven”

Hoe gaat een werkgever goed om met personeel dat werkstress ervaart?

„Een werknemer die aanklopt vanwege te hoge spanning, heeft al een serieus probleem. Zeg dus niet: „Probeer het nog even vol te houden.” Vaak zijn er al signalen, zoals het zich terugtrekken, afspraken niet nakomen of geen pauze nemen.

Hoe eerder je erover spreekt, hoe gemakkelijker het gesprek zal gaan. Bied de werknemer een veilige omgeving om zijn of haar verhaal te doen. En luister vooral, zet geen druk. Maak daarnaast samen een plan om de oorzaken aan te pakken.”

Voorkomen is beter dan genezen. Welke tips geeft u werkgevers?

„Voer vaker een gesprek over hoe het écht met iemand gaat. En vraag regelmatig hoe iemand de sfeer op de werkvloer ervaart. Of hij genoeg overleg met de leidinggevende heeft. Welke werkzaamheden energie geven en welke energie kosten. Als werknemers nog gezond zijn, kunnen ze meedenken. Helaas zijn er ook situaties waarin het probleem al te groot is.”

Dat klinkt ernstig.

„Te lang wachten om in gesprek te gaan of oplossingen door te voeren kan chronische stress opleveren. Dat tast op termijn het brein aan. Als iemand geen prioriteiten meer kan stellen, van de hak op de tak springt en geen verantwoordelijkheid meer neemt, is er sprake van chronische stress. De ernstigste vorm is burn-out. Dan is per direct professionele hulp nodig, allereerst gericht op lichamelijk herstel.”

Hoe kunnen werknemers zelf werkstress voorkomen?

„Door zelf na te gaan welke stressreactie het lichaam geeft. Wat gebeurt er in welke situatie? Trillende benen, hartkloppingen, druk op de borst, buikpijn of pijnlijke spieren? Daar zit iets achter. Het zogeheten werkdrukmodel van TNO is daar een goed hulpmiddel bij.

Ook is het belangrijk om iemand in vertrouwen te nemen en te praten met de leidinggevende, eventueel met de vertrouwenspersoon erbij. Een persoonlijk plan en een werkplan kunnen helpen om grenzen te stellen en te bewaken.”

Wie is leidend als het gaat om het aanpakken van werkstress? De werkgever of de werknemer?

„Je hebt elkaar keihard nodig. Een gezonde werknemer zal zijn verantwoordelijkheid moeten nemen en als dat niet lukt hulp moeten vragen om dat te leren. Bijvoorbeeld bij het stellen van grenzen. Tegelijk heeft de werkgever de werknemer nodig om te weten waar die tegenaan loopt. En de werknemer heeft de werkgever nodig om aanpassingen in het werk te doen om werkstress te voorkomen.”

Bijna iedereen ervaart druk

Van de Nederlandse werknemers ervaren er negen op de tien stress op de werkvloer. Bovendien vindt 33 procent de werkdruk te hoog.

Dat blijkt uit vorige week gepubliceerd onderzoek van wervings- en selectieorganisatie Hays. De onderzoekers signaleren daarnaast dat bij veel organisaties onduidelijk is hoe om te gaan met hoge werkdruk en burn-out. Volgens onderzoeksbureau TNO hebben zo’n 1 miljoen Nederlanders last van burn-outklachten. Werkstressgerelateerd ziekteverzuim kost werknemers jaarlijks 1,8 miljard euro, aldus TNO.