In de zeven jaren dat hij burgemeester van Amsterdam was, wist Van der Laan een ongekende sympathie te verwerven onder zijn stadsgenoten, maar ook veel breder in het land. Sympathie die nog sterker werd toen hij begin 2017 in een brief aan de Amsterdammers vertelde dat er bij hem uitgezaaide longkanker was geconstateerd en dat de prognose niet goed was. Toch wilde hij heel graag nog een tijdje zijn werk als burgemeester blijven doen, zoals hij het omschreef.

Het was juist de manier waarop de burgemeester met zijn stadsgenoten communiceerde, die steeds weer een snaar raakte bij het grote publiek. Zijn laatste brief, geschreven op 18 september jongstleden, waarin hij aankondigde zich ziek te melden omdat het echt niet meer ging, riep heel veel reacties op in de hoofdstad. Ook hier was het weer de toon die harten raakte: „Zorg goed voor onze stad en elkaar. Vaarwel.”

Enkele dagen voor hij zich ziek meldde, verschenen er beelden van de burgemeester aan de arm van koning Willem-Alexander, tijdens een werkbezoek van koning en burgemeester in de Amsterdamse Jordaan. Een van de foto’s werd talloze keren gedeeld op sociale media, door mensen uit het hele land. Ook hier was het weer de echtheid en ongekunsteldheid die mensen raakte. Een koning en een burgemeester die arm in arm door de stad lopen; het is misschien wel een beeld dat uniek is in de wereld.

De publieke opinie heeft niet zelden de neiging wat door te slaan. Dat geldt wanneer er kritiek is op een publiek persoon. Het geldt evenzeer als er waardering voor iemand wordt geuit. Alsof zo’n persoon een onaantastbare status heeft en helemaal niets meer fout kan doen.

Bij Van der Laan was dit laatste het geval. Maar toch is daarmee zeker niet alles gezegd. De burgemeester van Amsterdam was de aanraakbare, nabije en integere bestuurder waaraan mensen in deze tijd behoefte hebben. Natuurlijk roept het ook sympathie op als je iemand die zo ernstig ziek is, zich toch zo ziet inzetten voor de stad. Maar het is vooral de combinatie van een hoog arbeidsethos, oprechte betrokkenheid bij en interesse in de mensen en een grote liefde voor de stad die Van der Laan zo geliefd maakten.

Werken in het publieke domein is zeker niet altijd plezierig. Het is soms ondankbaar werk. Alle goede dingen die je gedaan hebt, tellen ineens niet meer als er een fout aan het licht komt. Sympathie en waardering kunnen binnen enkele uren omslaan in felle kritiek en hoongelach. Talloze bestuurders in het lokale en het landelijke bestuur kunnen daarvan meepraten.

Iedere bestuurder heeft zijn of haar eigen karakter. En daarmee zijn eigen sterke en zwakke punten. Maar vast staat dat nogal wat politici een voorbeeld kunnen nemen aan de menselijke opstelling van Van der Laan. Zoveel aanhankelijkheid komt niemand aanwaaien; die moet je verdienen.