Dominee wilde hij worden. Staand op een trappetje, thuis in Pernis, sprak de 5-jarige Sjaak niet-bestaand kerkvolk toe. Pa hielp hem een handje met de liturgie en zette cijferstrookjes op het traporgel. Waarna Sjaak een geestelijk lied uit het harmonium perste. ”Scheepke onder Jezus’ hoede” bijvoorbeeld.

Aan woorden geen gebrek. Politieke collega’s typeerden Sjaak van der Tak onlangs in het Algemeen Dagblad als „onnavolgbaar.” Voor zijn verteltrant werd zelfs een woord in het leven geroepen: takkiaans.

U springt nogal van de hak op de tak?

Hij glimlacht. „Ik kom altijd wel bij m’n punt uit. Bekend is ook de term Sjaakspraak. Er zijn politici die iedere dag hetzelfde verhaal vertellen. Ik probeer telkens wat nieuws te verzinnen. Zo verbaster ik spreekwoorden of bedenk ik nieuwe uitdrukkingen. Zoals: „Je begrijpt het pas als je het doorgrondt.””

Van der Taks vader was van oorsprong gereformeerd, moeder hervormd. Hij heeft één zus. Het gezin kerkte hervormd in Pernis. Zijn beide ouders leven nog.

Thuis waren Bijbelwoorden nooit ver weg. „Aan de wand hingen bordjes met teksten als: „Ik schaam mij het Evangelie niet; want het is een kracht Gods tot behoud voor eenieder die gelooft.” Of: „Ik ben het licht der wereld; die Mij volgt, zal in de duisternis niet wandelen”.”

Met zijn christelijke gereformeerde opa, die een paar straten verderop woonde in Pernis, had Sjaak van der Tak een hechte band. „Hij werkte bij de steenkolenhandelsvereniging in de Rotterdamse Waalhaven. Eerder was hij visser in ”Menheerse”, Middelharnis. Toen hij was geopereerd aan keelkanker had opa geen stembanden meer. Praten deed hij sinsdien via een apparaatje waarmee hij klanken uitstootte door een gat in zijn keel.

Opvallend genoeg had ik met opa de beste gesprekken. Je moet tijdens zo’n gesprek echt focussen op het belangrijkste. Het ging vaak over geloof. Opa las veel in de Bijbel. Maar we spraken ook over politiek. Toen ik in 1986 in Rotterdam op de CDA-lijst kwam, begon opa over Joop den Uyl. De PvdA-leider was weliswaar een landelijk politicus, maar toch waarschuwde opa me voor hem. Hij vond Den Uyl een onchristelijke man. „Dit is de verkeerde leider.””

Van der Taks moeder was „zorgzaam”, zijn vader „standvastig en rechtschapen.” Met zijn vader, destijds arbeider in de Rotterdamse haven, botste het weleens. „Als 12-jarige was ik maatschappijkritisch. Ik liep in Rotterdam-Zuid onder schooltijd voorop in een demonstratie tegen de rol van Amerika in de Vietnamoorlog. Ik was ontzet door de wereldberoemde foto uit 1972 van het zogeheten napalm-meisje. Het Vietnamese kind dat naakt en ontredderd over straat liep nadat ze gewond was geraakt toen haar dorp doelwit was van een napalmaanval. Een napalmbom verspreidt kleverige, brandende benzine.

Mijn vader had ook kritiek op Amerika, maar zei me dat ik onder schooltijd op school diende te zitten. Hij vond mijn schreeuwerige en recalcitrante protest maar niks en hield me voor dat vreedzaam verzet soms beter is.”

De twee zondagse diensten van elk anderhalf uur („met tussenzang”), het uit het hoofd leren van psalmversjes: wat Sjaak van der Tak in Pernis kreeg ingescherpt, echoot levenslang na. De CDA-politicus komen „dagelijks” christelijke teksten in gedachten. „„Zelfs vindt de mus een huis, o Heer’”, Psalm 84, bijvoorbeeld.””

Van der Tak, woonachtig „tussen de kassen” vlak bij Naaldwijk, is verbonden met de protestantse gemeente Naaldwijk. Een „paar keer per maand” bezoekt hij de Opstandingskerk. Maar onder het gehoor van een „goede pastoor” is het ook prima toeven, zegt hij. Het geloof der vaderen wil hij doorgeven. „Al mijn kinderen krijgen een Bijbel, in een eigentijdse vertaling.”

Namens het CDA was hij van 1996 tot 2004 wethouder in Rotterdam. Van nabij maakte hij in 2002 mee hoe Pim Fortuyn een aardverschuiving teweegbracht in het Rotterdamse stadhuis. Diens Leefbaar Rotterdam haalde in één klap 17 van de 45 raadszetels, de voordien zo machtige PvdA kromp van 15 tot 11 zetels.

Hoe kijkt u terug op het optreden van Fortuyn in 2002?

„Er heerste al jaren onvrede in Rotterdamse volksbuurten. Dat had alles te maken met de komst van nieuwe Rotterdammers. Antillianen, Turken en Marokkanen. Autochtone Rotterdammers in wijken als Pendrecht, Zuidwijk, Charlois en IJsselmonde voelden zich niet meer thuis in hun buurt. Onveilig zelfs. Lang heb ik gedacht dat de PvdA wel doorhad wat er speelde in de Rotterdamse samenleving. Kennelijk niet. Fortuyn doorzag wél hoe groot de onvrede was. Hij legde als het ware de bal op de stip.”

In 2002 vormden Leefbaar Rotterdam, CDA, VVD en D66 de coalitie in de Maasstad. Van der Tak was in maart en april van dat jaar nauw bij de collegeonderhandelingen betrokken.

Sprak u ook een-op-een met Fortuyn?

„Ik ben twee keer bij hem thuis geweest, aan het G. W. Burgerplein in Rotterdam. Een prachtig, oud herenhuis. Eén keer werd ik ontvangen door zijn butler met twee hondjes. Fortuyn verscheen in zijn keurige maatpak, met bretels. Alles in zijn huis was meesterlijk precies ingericht. Op een van de tafels lag ”De verweesde samenleving”, een van zijn boeken.

Ik wilde erachter komen of Fortuyn een xenofoob was, een vreemdelingenhater. Dat was hij dus niet. Op het gebied van integratie konden wij elkaar goed vinden. Fortuyn wilde helemaal niet de Marokkanen en Turken uit de Rotterdamse wijken weg hebben. Wél eiste hij dat ze meedraaien in de samenleving.

Mét Fortuyn was ik van mening dat nieuwkomers Nederlands moeten leren. Dat is cruciaal voor integratie. Als een Marokkaans jongetje van zeven jaar de dokter moet uitleggen wat pa of ma mankeert, zijn die ouders niet geïntegreerd. Fortuyn en ik drongen erop aan dat nieuwkomers fatsoenlijk zijn, hun kinderen naar school sturen en zelf hun brood verdienen. Als mensen zich níét gedragen, gaan ze maar terug naar hun moederland.”

Wat herinnert u zich van 6 mei 2002, de dag dat Fortuyn in Hilversum werd vermoord?

„Ik voelde ontsteltenis en verdriet. Het was ongekend dat er een politieke moord was gepleegd. De laatste politieke moord was die op Willem van Oranje in 1584. Op 6 mei 2002 had ik met CDA-bestuurders een overleg in Hotel New York, vlak bij de Erasmusbrug in Rotterdam. Burgemeester Ivo Opstelten belde me. Hij deed een geniale zet: hij stelde het stadhuis open voor publiek. Daar konden Rotterdammers hun emoties kwijt.”

Ziet u overeenkomsten tussen Fortuyn en PVV-leider Wilders?

„Ik zie supergrote verschillen. Fortuyn was niet per definitie tegen de islam. Hij stond een soort Europese islam voor, waarbij moslims zich houden aan westerse normen en waarden en de regels van de rechtsstaat. Wilders is hoe dan ook anti-islam.”

Van der Tak, die in 2010 de race om het CDA-partijvoorzitterschap van Ruth Peetoom verloor, plaatst zichzelf in de conservatieve vleugel van het CDA. Zeker op het gebied van immigratie en integratie beoogt hij een rechtse koers.

U wordt op uw wenken bediend. Het CDA onder Buma vaart een rechtse koers.

„Ik wil de lijn van het huidige CDA typeren als rechts, sociaal en conservatief. Zo benadrukken we het belang van gemeenschapszin, geven we burgers en bedrijven hun eigen verantwoordelijkheden, maar hebben we ook oog voor de kwetsbaren. We leggen minder nadruk op het individualistische van D66 en de hang naar vrijheid bij de VVD.”

Wat vindt u van het CDA-plan om het Wilhelmus op scholen onder het stof vandaan te halen?

„Goed plan. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw heeft ons volkje zijn identiteit onder het tapijt geveegd. Maar het is goed om het eigene en mooie van Nederland weer te benadrukken. Denk aan onze taal, de ondernemerszin, maar ook aan onze beschaving, het omzien naar elkaar, de pluriformiteit, de vrijheid.”

Is die Nederlandse identiteit geen wassen neus? Het verdriet christenen bijvoorbeeld dat in ons land de vrouw de vrijheid heeft om baas in eigen buik te zijn.

„In Nederland mogen mensen er verschillende opvattingen op na houden. Mensen hebben de ruimte om zich tegen abortus te keren.”

Van der Tak was dertien jaar burgemeester van de gemeente Westland, waar hij vorige week afscheid nam. In de gemeente, ten zuiden van Den Haag, ligt veruit het belangrijkste kassengebied van ons land. Tuinders maken er jaarlijks tientallen miljarden euro’s aan omzet.

Hoe typeert u de Westlander?

„Als een hardwerkende en vindingrijke ondernemer. Iedere dag wordt hier een nieuwe bloem, een nieuw tomaatje ontwikkeld. Duurzaamheid wordt daarbij steeds belangrijker. Vroeger slurpten de kassen energie, nu leveren veel Westlandse ondernemers stroom aan het elektriciteitsnet.”

U reisde stad en land af om het kassengebied van het Westland te promoten.

„Ik heb onder anderen premier Shinzo Abe van Japan de hand mogen schudden. Het motto in Westland is: ”flowering, feeding and greening the world”, dus de wereld bloemen, voedsel en groen leveren. We zijn hier in staat Azië en China van bloemen en planten te voorzien en hebben oplossingen voor het wereldvoedselvraagstuk.”

Het pad van de burgemeester ging niet altijd over rozen. Een van zijn hoofdpijndossiers is de brand in een loods in Wateringen, een van de dorpen binnen de gemeente Westland. Bij die brand in januari 2015 kwam nogal wat asbest vrij. Het opruimen van het schadelijke spul had heel wat voeten in de aarde. Boze bewoners verweten Van der Tak nalatigheid. Met een hint naar de voornaam van de burgemeester droegen demonstranten een spandoek: ”Wie is hier de Sjaak?”

In een rapport, vorig jaar augustus gepresenteerd, schetste het COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement een wisselend beeld van het optreden van de gemeente Westland na het incident. Hoewel de gemeente na het vrijkomen van het asbest de „juiste” maatregelen nam, signaleert het instituut „slordigheden in de uitvoering van de saneringswerkzaamheden en in de asbestrapportages.” Ook communiceerde de gemeente „te veel op afstand”, aldus het COT.

Maakt u zichzelf verwijten?

„Het COT stelt dat we na de brand in Wateringen als gemeente aan de wet- en regelgeving hebben voldaan wat betreft de maatregelen om het asbest weg te krijgen. De communicatie met gedupeerde bewoners had beter gekund. Achteraf gezien hadden we daar in de buurt een keet moeten neerzetten waar mensen terechtkonden met hun vragen.”

U werd recent in het AD getypeerd als een harde werker en een man van het volk.

„Ik wil dicht bij mensen staan en wil weten wat er leeft. Ik heb in 13 jaar tijd 1862 bedrijven in het Westland bezocht. Verder kwam ik op tal van dorpsfeesten. Jongeren maakten vaak een selfie met me. Ik zocht mensen op in moeilijke situaties. Deze zomer kwam een 16-jarige jongen om bij een ernstig auto-ongeval. Hij zat op de passagiersstoel. De 26-jarige bestuurder wordt verdacht van dood door schuld. De families van zowel slachtoffers als verdachte heb ik gesproken. Ingrijpende zaken.”

Wanneer huilde u voor het laatst?

„Dat was omstreeks 2010, in verband met mijn echtscheiding. Zo’n acht jaar geleden verbraken we onze relatie. Zeer tragisch. Mijn eerste vrouw en ik kregen zes kinderen. Sommige dingen in een mensenleven kun je niet voorspellen. We groeiden uit elkaar, raakten elkaar kwijt. Dat deed me verdriet. Gelukkig ging onze scheiding niet gepaard met ruzie en geweld. Onze zes kinderen, in de leeftijd van 24 tot 34 jaar, hebben met mijn eerste vrouw en mij nog steeds contact. Mijn huidige, eveneens gelovige partner heeft twee kinderen uit haar eerdere huwelijk. Ik heb nog altijd het gevoel dat ik heb gefaald. Ik weet heel goed dat een van de Tien Geboden luidt: Gij zult niet echtbreken.”

Levensloop Sjaak van der Tak

Sjaak van der Tak werd geboren op 6 juli 1956. Hij groeide op in Pernis, dorp onder de rook van Rotterdam. Van 1990 tot 2004 was de CDA’er actief in de Rotterdamse gemeentepolitiek. Daar maakte hij de opmars van Pim Fortuyn mee. In 2010 deed Van der Tak vergeefs een gooi naar het voorzitterschap van het CDA. Van 2004 tot vorige week was hij burgemeester van Westland. Sinds deze week is hij het boegbeeld van LTO Glaskracht, spreekbuis van de glastuinbouw. Van der Tak is gescheiden. Uit zijn eerste huwelijk heeft hij drie zoons en drie dochters. Zijn huidige partner heeft twee kinderen uit haar eerdere huwelijk.