„Wat zijn dat voor vreemde, trapezevormige bouwsels? Wat doen die betonnen blokken in het bos? Wandelaars die erlangs lopen, vragen zich dat soms af”, aldus Koopmans. De 16,5 kilometer lange route ”Teerose Terlet” die ze als vrijwilligster van Natuurmonumenten ontwikkelde, geeft nu de ontbrekende achtergrondinformatie.

„Beheer, bescherming en behoud van de natuur is voor Natuurmonumenten uiteraard het belangrijkst, maar sinds vijf, zes jaar heeft de organisatie daarnaast meer oog voor cultuurhistorie”, zegt Koopmans. „Een natuurgebied heeft meestal ook een verhaal dat interessant is om te vertellen. Voor Terlet en omgeving geldt dat eens te meer in combinatie met de levendige belangstelling voor de Tweede Wereldoorlog.”

Strategische plek

De natuurwandeling begint op het terrein van zweefvliegcentrum Terlet. Daar bouwden de Duitsers in 1942 een radiopeilstation met de codenaam Teerose I.

De beginletter T was ontleend aan het gehucht Terlet. Er kwamen vijf houten torens te staan, elk 12 meter hoog, die ook namen kregen: Anton, Berta, Cäsar, Dora en Emil.

Teerose I was de eerste stelling van de Duitsers voor een nieuwe peilmethode om nachtjagers van de Luftwaffe, die vijandige bommenwerpers van de Royal Air Force moesten onderscheppen, te leiden. Met radiogolven werden de juiste afstand en richting van de eigen jachtvliegtuigen bepaald.

Toevallig was de locatie niet. „Dit was een strategisch gekozen plek”, zegt Koopmans. „Vlak bij de Galgenberg, een van de hoogste punten in het landschap, 104 meter boven NAP. In de buurt van Vliegveld Deelen en commandocentrum Diogenes in Schaarsbergen, een zenuwcentrum voor de Duitse luchtverdediging. Bovendien lag Teerose I op de aanvliegroute van de geallieerden naar het Ruhrgebied.”

Behalve de torens bestond Teerose I uit een evaluatiegebouw, een administratiegebouw en woonbarakken voor 150 medewerkers. Slechts het administratiegebouw staat nog overeind.

Omdat Teerose I alleen niet voldoende bleek, bouwen de Duitsers later Teerose II nabij Signaal Imbosch, het hoogste punt van de Veluwe (109 meter boven NAP).

„Die stelling is een exacte kopie van die bij Terlet”, aldus Koopmans. „Er stonden eveneens vijf torens en identieke bijgebouwen. De betonnen resten die hier te zien zijn, vormden de fundering voor een van de torens.”

De mast van C2000 is geplaatst op de ondergrond van een derde radiopeilstation, Teerose III. Dat was volgens Koopmans kleiner dan Teerose I en II. „Waarschijnlijk was het een experimenteel station om onafhankelijk van het commandocentrum in Schaarsbergen vijandelijke vliegtuigen op te sporen.”

De route voert ook langs de plek waar in juni 1943 een Lancasterbommenwerper neerstortte. Alleen een Canadese bommenrichter wist zich met een parachute te redden. De overige zeven bemanningsleden kwamen om het leven.

Een monument langs de oude beukenlaan verwijst naar deze gebeurtenis. Koopmans: „Natuurmonumenten heeft er weer jonge beuken geplant, maar nog altijd zie je het gat dat de bommenwerper in de bomenrij sloeg.”

Smeltwater

Wandelaars ontmoeten rondstruinende Schotse hooglanders en hebben een goede kans om wild te zien. Koopmans vraagt hen verder naar beneden te kijken, naar de wandelpaden die bestaan uit grof zand en grind. „Ooit meegesleurd door het smeltwater van de ijstijd. Op dit soort stevige bodems werden vaak vliegvelden aangelegd zoals bij Soesterberg, Deelen en Terlet.”

Zie ook de route van Natuurmonumenten.

Als extra activiteit van Natuurmonumenten is er af en toe een safari langs de route met een busje.