Precies 24 uur na de televisieboodschap van de Spaanse koning Felipe VI was het de beurt aan de Catalaanse regeringsleider. De koning had opvallend hard uitgehaald naar de regioregering in Barcelona. Die had zichzelf met haar plannen voor het uitroepen van de onafhankelijkheid „buiten de wet” gesteld. De grondwet spreekt immers van de „onverbrekelijke eenheid” van Spanje.

De onverzoenlijke toon van het staatshoofd leek de weg vrij te maken voor drastische ingrepen, zoals het opschorten van het Catalaanse zelfbestuur, om de „grondwettelijke orde” te handhaven. Felipe VI stelde zich daarmee zonder terughoudendheid op achter het beleid van de Spaanse premier Rajoy. Die pakt het conflict aan als een juridische kwestie, en niet zozeer als een zaak die een politieke oplossing vergt.

Volgens Puigdemont zit daar precies het probleem. In zijn toespraak van woensdagavond toonde de Catalaanse premier zich teleurgesteld dat de koning diens „grondwettelijke rol als bemiddelaar” had afgewezen. Bovendien had de vorst in de crisis rond het referendum „op geen enkel moment” interesse getoond voor de mening en visie van de Catalaanse regering. Puigdemont leek zich met zijn herhaalde oproep tot bemiddeling dan ook vooral tot buitenlandse partijen te richten.

Opmerkelijk was dat Puigdemont niets zei over de aanstaande onafhankelijkheidsverklaring. Na de overwinning van het ”ja” in de omstreden volksstemming van zondag zou de onafhankelijkheid volgens de Catalaanse referendumwet binnen twee dagen uitgeroepen moeten worden. Dat blijkt iets langer te duren. Alles wijst erop dat het Catalaanse parlement de kwestie maandag aan de orde stelt.

Geleidelijke overgang

Wat de concrete gevolgen van zo’n onafhankelijkheidsverklaring op de korte termijn zijn, is echter nog onduidelijk. De grote lijnen ervan zijn opgetekend in de zogenoemde juridische overgangswet. Maar veel praktische details zullen nog ingevuld moeten worden. Naar verwachting zal Puigdemont het parlement maandag verder inlichten over zijn plannen.

Duidelijk is dat de Catalaanse regering zo veel mogelijk een rustige en geleidelijke overgang wil. De grenzen gaan niet dicht, ook niet op langere termijn. Catalonië heeft de meest open economie van Spanje, herbergt duizenden multinationals en is veruit de grootste exporteur van de zeventien Spaanse regio’s. Het opwerpen van drempels is niet in het belang van de Catalaanse economie. De status van de Spaanse taal blijft onveranderd. Wie de Spaanse nationaliteit wil behouden, wordt volgens de overgangswet evenmin iets in de weg gelegd.

Maar als het aan de Spaanse regering ligt, komt het nooit zover. Woensdag vertrokken twee legerkonvooien vanuit Aragon naar het aangrenzende Catalonië. De legereenheden gaan logistieke ondersteuning verlenen aan de 10.000 extra politieagenten die vanuit heel Spanje naar Catalonië zijn gestuurd. In eerste instantie was het hun taak om het referendum van zondag onmogelijk te maken. Maar intussen is duidelijk dat de regering hun missie verlengt. Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft de huur van drie cruiseschepen in de havens van Barcelona en Tarragona verlengd van 5 tot 11 oktober. In die schepen wordt een deel van de extra politiemacht gehuisvest.

Niet langer welkom

Een ander deel van de politieversterking was ondergebracht in hotels. Maar na het omstreden politieoptreden van zondag, waarbij 893 mensen die wilden stemmen gewond raakten bij charges, zijn agenten van de politie niet langer welkom in een aantal hotels. Zij worden overgebracht naar een leegstaande kazerne.

Intussen hebben verschillende partijen zich gemeld om te bemiddelen in het conflict met Madrid.

De Baskische premier Inigo Urkullu heeft EC-voorzitter Juncker aangeboden om een Europese bemiddeling op touw te zetten. Ook zijn er aanwijzingen dat de Rooms-Katholieke Kerk een bemiddelende rol op zich zou kunnen nemen.

Maar vooralsnog houdt Madrid zijn poot stijf. „We hebben geen enkele behoefte aan bemiddeling of onderhandelingen”, klonk het woensdag in regeringskringen.