Het was woensdag precies 60 jaar geleden dat een geallieerd eskader met schepen uit Nederland, de Verenigde Staten, Engeland en Australië een „op voorhand ongelijke strijd” aanging met de Japanners in de Javazee. Meer dan 1000 marinemensen kwamen om het leven. De capitulatie van Nederlands-Indië voor de Japanners volgde enkele dagen later.

De Slag in de Javazee is de geschiedenis ingegaan als de grootste zeeslag waaraan Nederland sinds de tijd van Michiel de Ruyter deelnam. Grote held van de verloren slag is nog altijd schout-bij-nacht Karel Doorman. In het voorportaal van de Kloosterkerk aan het Lange Voorhout in Den Haag hangt een plaquette die herinnert aan de slag. Elk jaar wordt in kleine kring de slag herdacht. Eens in de vijf jaar is er een grote openbare herdenking.

„Wat zich daar en toen heeft afgespeeld, is nauwelijks voor te stellen door de mensen van nu, en nauwelijks te vertellen door de mensen van toen”, zei oud-hoofdvlootpredikant ds. F. L. van der Bom woensdag. Toen de eerste Nederlanders na de oorlog uit Indië terugkwamen, konden ze hun verhaal niet kwijt. Er was onbegrip alom. „We wilden hier de oorlog zo snel mogelijk vergeten. Heel langzaam drong in de loop der jaren het besef door dat velen buiten hun schuld voor het leven getekend zijn.”

Een bijzonder moment tijdens de stijlvolle herdenkingsdienst was het toen mevrouw L. A. Webb Peploe-van Tuyl van Serooskerken Psalm 46 voorlas. Het is dezelfde psalm die haar vader, luitenant-ter-zee A. F. baron van Tyl van Serooskerken, adjudant van schout-bij-nacht Karel Doorman, met zijn vrouw en dochtertje thuis in Soerabaja las aan de vooravond van de slag. Mevrouw Webb was daar niet bij, ze werd enkele maanden na de slag geboren. Haar vader heeft ze nooit gekend, hij kwam om in de Javazee.

De uit Engeland overgekomen dochter legde een krans bij de plaquette. Ook minister De Grave van Defensie was onder de kransleggers. Prins Bernhard stuurde een boodschap naar de aanwezigen: hij zei in gedachten bij alle oud-opvarenden en de familieleden van gesneuvelden te zijn.

De veteranen van de Slag in de Javazee zonden de opvarenden van de fregatten Van Amstel en Philips van Almonde die in de Arabische Zee actief zijn in de strijd tegen het terrorisme, een boodschap voor „een succesvolle missie, een goede vaart en een behouden thuiskomst.” Ze voelen zich met hun jonge collega’s verwant omdat toen (Pearl Harbour, december 1941) en nu (Twin Towers, september 2001) de Verenigde Staten door een verrassingsaanval zijn getroffen en vernederd.

Ook de bevelhebber van de zeestrijdkrachten, vice-admiraal C. van Duyvendijk, trok de parallel. „Juist nu de daden van fanatieke haat en de vernietigende kracht van gewetenloos extremistisch geweld duidelijk hebben gemaakt dat de waarden waarvoor wij staan wederom worden bedreigd, krijgt de in de Javazee getoonde vastberadenheid om deze waarden te verdedigen extra diepgang en betekenis”, aldus de bevelhebber.

Van Duyvendijk kondigde aan dat de oudste eenheid van de Koninklijke Marine, de groep eskaderschepen, een heus vaandel krijgt. Koningin Beatrix heeft het de eenheid toegekend, onder meer om er de krijgsverrichtingen van de vaderlandse vloot tijdens de Tweede Wereldoorlog mee in ere te houden. De Koningin zal de marine in april het vaandel uitreiken bij de indienstneming van het nieuwste fregat, de Zeven Provinciën.

Om schout-bij-nacht Karel Doorman nog eens extra te eren, wordt er een speciale sabel naar hem vernoemd. Het gaat om de jaarlijks uitgereikte officierssabel voor de meest veelbelovende afstuderende van het Koninklijk Instituut van de Marine. De eerste Karel Doorman-sabel wordt op 4 juli uitgereikt.