Column: Eerlijk tijd stelen in de muziek
Sommige mensen zijn er ziek van. Ze kunnen er helemaal niet meer tegen. Alles is gepland, van minuut tot minuut. Niets laten we aan het toeval over. De maatschappij is doortrokken van de klok. We leven in een jachtige samenleving. In tegenstelling tot sommige zendingsgebieden, waar een beetje later komen betekent dat je nog iets belangrijks te doen had. We volgen complete cursussen timemanagement. Efficiency is het sleutelwoord.
Ook in de muziek doen we aan timemanagement. Musiceren is niets anders dan dat. Het staat allemaal precies opgeschreven: kwartnoten, achtste noten, tellen moet je. Want anders begon de muziekjuf driftig mee te tikken om je tot inkeer te brengen. In de muziekwereld wordt echter stevig bezuinigd op de tijd van kwartnoten en wat dies meer zij. Over de manier waarop je dan wel moet beknibbelen of bevoordelen is danig verschil van inzicht. In het kamp van de selfmade men and women klinkt het verwijt aan de echte professionals: te strak, gevoelloos. Andersom schalt het door de lucht: te vrij, jullie doen maar wat.
Timemanagement betekent in de muziek precies het omgekeerde van wat cursussen bieden. Al spelend tijd nemen en ook weer geven. De term ”rubato” laat dit prachtig zien. Het Italiaans betekent: ”gestolen”. We stelen en geven tijd zonder dat de maat erdoor verandert. Wat is er heerlijker dan jezelf de vrijheid te gunnen om tijd te stelen en terug te geven. Stuwend naar het hoogtepunt spelen. Vertragend het geheel naar een rustpunt brengen. Klanken bewust uitstellen geeft spanning aan de voordracht. En juist ook het spelen met stilte is prachtig. In de maatschappij slechts voorbehouden aan kloosters, maar wezenlijk in de muziek. Je moet wel eerst goed in de maat leren spelen om ”rubato” aan te kunnen. De muziekjuf had echt wel een punt bij de vriendelijke of vreselijke terechtwijzing.
Spelen met de tijd geeft de luisteraar het gevoel dat de kunstenaar vanuit zijn hart speelt. Het is wezenlijk voor een goede voordracht. Er staat immers veel meer niet opgeschreven in het stuk dan wel. De luisteraar aan z’n stoel genageld laten zitten, gebeurt met het spel van de ruimte tussen de noten.
Musiceren geeft vrijheid. Zelf bepaal je de tijd. Daardoor wordt het echt persoonlijk. De een steelt immers meer de noot dan de ander. En geeft misschien wel dubbel zo veel terug.
De maatschappij heeft een andere kijk op dit soort zaken. Een ‘rubato’ ingevulde agenda bestaat niet. De strakke beat van de planning tikt door. Helaas, geen plaats voor mensen die ‘rubato’ leven. Terwijl ‘rubato’ leven misschien wel het beste middel is tegen stress.
Organist Jan Wisse uit Aagtekerke neemt als muziekcolumnist de plaats in van Boudewijn Zwart.
