Vaar mee, loop mee, beleef Nederlands historie
Vaar door een vroegere eeuw, loop over de slavenmarkt, maak een rechtszaak mee, zie hoe een vliegtuig laag overkomt voor een voedseldropping in 1945. De nieuwe expositie in het Openluchtmuseum trekt bezoekers de geschiedenis in. Welkom in de Canon van Nederland.
Naast de ingang van het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem is een grote, geribbelde ballon verrezen. In de verbinding met het entreegebouw is een bezoeker in weinig stappen heel ver terug in de tijd. Dan is daar een grote, ronde ruimte, vol historie, „van hunebed tot heden”, zoals de bedenkers het formuleerden.
De Canon van Nederland was op internet al volop te vinden. Vrijdagavond wordt in het Openluchtmuseum de eerste fysieke presentatie ervan geopend.
Die canon kwam er nadat –kort door de bocht gezegd– tijdens een onderzoek van het Historisch Nieuwsblad in 1996 een Tweede Kamerlid noteerde dat Willem van Oranje bij Dokkum vermoord was. De conclusie werd dat de historische kennis van de gemiddelde Nederlander beter kon, en moest.
Zicht door het venster
Drie commissies en een aantal proefversies verder was daar in 2006 een canon met vijftig „vensters”, niet als keurslijf, maar als venster naar een deel van het verleden. Aandacht voor Rembrandt opent bijvoorbeeld een venster naar de schilderkunst die in de 17e eeuw met verve werd bedreven – een enorme beroepsgroep met een enorme productie, afgezet tegen de nauwelijks twee miljoen inwoners die Nederland toen telde.
Een eerdere canonversie –tien tijdvakken van de commissie-De Rooy uit 2001– bood houvast voor de presentatie die nu wordt geopend: tien decors waarin de vijftig vensters zijn verwerkt.
Nationaal Historisch Museum
Dat had wel een voorgeschiedenis, al wil museumdirecteur dr. W. Bijleveld daar liever over zwijgen. Op het parkeerterrein bij het Openluchtmuseum had een Nationaal Historisch Museum moeten komen. Dat werd vanwege de kosten afgeblazen. Eind 2012 gaf het ministerie van OCW het Openluchtmuseum –volgend jaar een eeuw oud– en het Amsterdamse Rijksmuseum opdracht de canon in beeld te brengen. Gericht op het basisonderwijs, waar de canon sinds 2010 een plaats heeft in de kerndoelen.
Ideale combinatie, die twee musea, vindt Martine Gosselink, hoofd afdeling Nederlandse geschiedenis bij het Rijksmuseum. „Het Rijks kun je beschouwen als een museum van de elite, het Openluchtmuseum als museum van de gewone man.”
Die gewone man staat wel centraal in de nieuwe tentoonstelling, maar de elite had veel en bewaarde veel en daardoor kon het Rijksmuseum maar liefst 190 objecten leveren.
Drees in schelpen
„Dit is het eerste museum in Nederland dat gaat over de héle Nederlandse geschiedenis”, zegt Bijleveld overtuigd. Zo bont als die historie maar is: van het oudste skelet van ons land tot –slechts enkele meters verder– filmbeelden van demonstraties tegen de Vietnamoorlog.
Tussentijds is de bezoeker de historie dan letterlijk rondgeweest. Ook langs een portret van premier Drees, gemaakt van schelpen; hem toegezonden door een dankbare onderdaan die hem hiermee voor de invoering van de AOW bedankte.
Naast voorwerpen zijn er vooral veel levensgrote audiovisuele presentaties te zien. Zo snel als een bezoeker trappelen kan, zo snel draaft een groot hert over het scherm vlak voor hem, tot de bezoeker moe wordt en jagers het dier met hun speren verschalken.
Zelf foto’s maken kan ook: trek je vriendelijkste gezicht en kies vervolgens in welke oudtijdse mutsen en kostuums je jezelf wilt vatten. Het resultaat krijg je per e-mail thuisgestuurd.
Met de tag die elke geïnteresseerde meekrijgt, breng je films, spelletjes en tests op gang of laat je jezelf extra informatie mailen. „Je kunt hier dagen rondlopen”, zegt directeur Bijleveld. En het is belangrijk genoeg: „Als je je verleden kent, sta je bewuster in het heden en neem je waarschijnlijk betere beslissingen voor de toekomst.”
Niet trots-op-ons
De canon biedt daarvoor een fundament, zegt H. Slings, regisseur programmering in het Arnhemse museum. „Het is niet een ”trots-op-ons”-verhaal geworden.” Ook de slavernij komt aan de orde, de Jodenvervolging, de politionele acties in het verre Indië.
Daar in Indië gebeurde iets wat nu hier te zien is: een tegenstander van het koloniale bewind hakte in op een levensgroot portret van koningin Wilhelmina, kerfde haar gezicht, beschadigde haar kleren. Die schade –niet hersteld– vertelt óók een verhaal.
Net buiten de koepel tonen drie films –totaal veertien minuten– Nederlands ontwikkeling in vogelvlucht: van bodem, land en water, van de verbindingen en van „wie hier de baas was.”
Floris vermoord
In de volgende zaal zijn op een grote, interactieve digitale wand (18 meter lang, 3 meter hoog) alle vijftig vensters nog even te zien. Daarachter is ruimte voor tijdelijke tentoonstellingen; elk jaar anders; als eerste nu over Willem van Oranje en de vermoorde graaf Floris V.
Bij de expositie verschijnt vrijdag het boek Canon van Nederland, uitgegeven door Walburg Pers. Wie er nog niet genoeg van heeft, kan het museumpark zelf nog in. Op 44 hectare staan daar 101 historische gebouwen. Daar zijn al eerder op negentien locaties canonvensters ingebracht. In een fabriek komt kinderarbeid aan de orde, in het kerkje de Statenbijbel en in het Zaanse koopmanshuis de slavernij.
