Begin deze week raakte de bespreking tussen VVD en PvdA over de begroting plots weer in een crisissfeer gehuld. Aan de eis van de PvdA, 270 miljoen erbij voor de salarissen van leerkrachten in het basisonderwijs, leek de VVD tegemoet te kunnen komen, maar nadat de VVD-onderhandelaars Rutte en Zijlstra terugkwamen van de formatietafel hing de vlag er toch weer anders bij.

Het financiële plaatje van Rutte III is nog niet helemaal rond, en dus moesten de al wekenlang op twee borden schakende VVD’ers toch een pas op de plaats maken. En de PvdA te verstaan geven dat het gewenste bedrag nog niet kan worden ingeboekt.

Ook vanochtend stond de zaak op scherp, want uiterlijk donderdag moet de begroting aan de Raad van State worden voorgelegd ter advies. Die deadline had de PvdA kunnen benutten om de bom snel te laten barsten, maar dat gebeurde nog niet. Zou dat misschien komen, doordat er op Sociale Zaken toch nog wordt ingezet op enkele ontsnappingsclausules? Dat is zeker niet uitgesloten.

De doeltreffendste uitstelvariant zou erop neerkomen dat CDA, D66 en de CU de VVD uiterlijk donderdag laten weten dat de liberalen bij nader inzien eigenlijk best kunnen tekenen voor de 270 miljoen. Diverse partijen aan de onderhandelingstafel, D66, zullen er best voor voelen om de mede door de PvdA verlangde salarisinjectie nu al veilig te stellen.

Een tweede ontsnappingsmogelijkheid komt neer op het inleveren van een concept-begroting waarin VVD en PvdA aangeven dat het voor de lerarensalarissen uit te trekken bedrag kan oplopen tot maximaal 270 miljoen euro, maar nog niet helemaal wordt gespecificeerd. De Onderwijsbegroting is dan op papier min of meer sluitend, zonder dat de manoeuvreerruimte van de VVD aan de onderhandelingstafel al te zeer wordt ingeperkt.

Het risico voor PvdA-leider Asscher zou zijn dat hij in september misschien met een lager bedrag genoegen moet nemen. Daar staat tegenover dat hij bij een breuk helemaal met lege handen staat en het initiatief volledig aan de VVD en/of de onderhandelende partijen moet overlaten. Hij heeft dan wel een daad gesteld, maar voor de leerkrachten nog niets binnengehaald.

Daar komt nog bij dat begrotingen, zoals Asscher als geen ander weet, nooit in beton zijn gegoten. Integendeel, bij elke begrotingsbehandeling daalt er een regen van wijzigingsvoorstellen neer op het kabinet. Dus mocht de PvdA weglopen en de VVD nu geen extra middelen opnemen in de begroting, dan kunnen VVD, CDA, D66 en de CU dat later dit jaar alsnog regelen. Grote vraag is of Asscher dan nog mag meedoen.

Nee-zeggen als de vier coalitiepartijen in september alsnog een bedrag van zeg honderd of 150 miljoen willen uittrekken, zou de PvdA nooit uitgelegd kunnen krijgen. Zo komt nog een derde variant in beeld: een Asscher die een dezer dagen toch met een lager bedrag genoegen neemt.

Kortom, het kan slecht aflopen met het kabinet, maar het hoeft niet.