De Blaeij, conservator van het streekmuseum Het Warenhuis in Axel, vertelde naar aanleiding van de Reformatie over de oorsprong van Zeeuws-Vlaanderen. De lezing was onderdeel van de provinciale opening in Zeeland van de estafette ”Als een lopend vuur” die de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) organiseert in het kader van 500 jaar Reformatie. Het estafettestokje werd zaterdag door de provincie Zuid-Holland overgedragen aan Zeeland.

Boekhandelaren

De Blaeij begon zijn lezing met een overzicht van de ontwikkelingen die leidden tot de Reformatie. Als belangrijke ontwikkelingen noemde hij de opkomende wetenschap en de opkomst van het humanisme. „Men nam niet meer iets aan op gezag van anderen, maar men ging de dingen zelf onderzoeken.”

De ideeën van Maarten Luther verbreidden zich vanaf 1517, nadat hij de 95 stellingen aan de slotkapel van Wittenberg had gespijkerd, als een lopend vuur door Europa. In het najaar van 1517 bereikten Luthers ideeën ook Vlaanderen.

In Vlaanderen verspreidden de ideeën van Luther zich snel door rondreizende boekhandelaren. De Blaeij: „Zij verkochten boeken en pamfletten van Luther, ze waren amper aan te slepen.”

De reformator wilde met zijn stellingen uitnodigen tot debat, maar daar wilden kerk en staat niet aan, aldus de Blaeij. „Zij reageerden met plakkaten, boekverbrandingen en de inquisitie.”

Calvinisme

Zeeuws-Vlaanderen was in de tijd van Luther een nat veengebied, zei de conservator. „Het veranderde voortdurend door overstromingen en inpolderingen.” Hoewel het dorp Hoek in die tijd nog niet bestond, had het wel een voorganger in het dorpje Vremdijke, dat bestond tot aan 1601. „Het calvinisme ontwikkelde zich tot de bovenliggende stroming en de invloed van Luther verdween grotendeels uit Vlaanderen.”

De invloed van Luther is nooit echt teruggekomen in Zeeuws-Vlaanderen. Er is slechts een voormalig luthers kerkgebouw te vinden, aldus De Blaeij. De blijvende waarde van Luther in Zeeuws-Vlaanderen is volgens hem dat men van hem het idee heeft overgenomen dat de priesterfunctie ook toekomt aan de vader of moeder in het gezin. „Luther leerde dat het belangrijk was om als gezin uit de Bijbel te lezen en God de lof toe te zingen.”

Koker

Ds. Karin van den Broeke, preses van de generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland en predikant op het Zeeuwse Noord-Beveland, opende de overdracht. De uitspraak van Luther „Niemands knecht en aan iedereen dienstbaar” noemde ds. Van den Broeke een zin waar zij trots en dankbaar voor is als protestant.

Het is een zin die wij allemaal op onze tijd kunnen toepassen, aldus de predikante. „Aan de ene kant zijn wij dan onafhankelijk, aan de andere kant voelen wij ons niet te groot voor iets.”

Na de opening overhandigde ds. Van den Broeke een koker met de 95 stellingen van Maarten Luther. Elke provincie voegt een stelling toe aan deze 95 stellingen. De provincie Zeeland deed dat met de stelling „De kunst om iets van het leven te maken is de kunst om het leven te ontvangen uit Gods hand”. Het thema in Zeeland is dan ook ”Protestantse levenskunst”.

Exposities

Rond dit thema hadden de protestantse gemeente en de gereformeerde kerk vrijgemaakt uit Hoek zaterdag gezamenlijk activiteiten georganiseerd. Zo was er een schilderworkshop en een wandelroute langs de (voormalige) kerkgebouwen en andere bezienswaardigheden in het dorp. Ook was er een expositie met ”Kunst van eigen bodem” in de protestantse gemeente.

In de gereformeerde kerk vrijgemaakt was de Bijbeltentoonstelling ”Expo Biblia” te zien. De uitgever van deze expositie is het Vlaams Bijbelgenootschap. In deze tentoonstelling worden Bijbelse figuren en gebeurtenissen afgebeeld door meesterwerken uit de Europese kunstgeschiedenis. Onder andere zijn er afbeeldingen van Abraham, Mozes, David en het leven van Jezus te vinden.

Een gemeentelid vertelde dat het idee achter de tentoonstelling is om in het kader van de Reformatie net als Luther het Woord van God dichtbij de mensen te brengen.

Lees ook:

Expositie Brouwershaven toont „protestantse gebruiken in kerk en gezin” (rd.nl, 03-08-2017)