Het kabinetsbesluit is een directe reactie op het vastlopen van het voorjaarsoverleg over prepensioen en levensloop, vorige week, en de looneis van 1,25 procent die FNV Bondgenoten deze week op tafel legde bij chemieconcern Akzo Nobel. „Dit is wat je nu van ons kunt verwachten”, verklaarde vice-premier Zalm na afloop van de kabinetsvergadering. „Wij gaan niet meewerken aan loonstijgingen of ander fout beleid in CAO’s.”

Gevolg van het vastlopen van het voorjaarsoverleg is dat het kabinet weer terugvalt op zijn oorspronkelijke plan om de handen helemaal af te trekken van het vroegpensioen, waardoor vrijwel iedere Nederlandse werknemer tot zijn vijfenzestigste zal moeten blijven werken. De vakbonden voelen zich vervolgens niet meer verplicht om zich aan afspraken over loonmatiging en andere versoberingen te houden.

Mochten vakbonden en werkgevers zelf afspraken maken over prepensioen, dan zal het kabinet die afspraken niet verplicht stellen voor ongebonden bedrijven in dezelfde branche. Dat geldt ook voor doorbetaling van het volledige loon in het tweede ziektejaar. Het kabinet wil dat dat loon nog maar 70 procent wordt, om zo zieke werknemers te prikkelen weer aan het werk te gaan. Zalm dreigde dat een werknemer die in het tweede jaar toch meer krijgt doorbetaald, daarna niet in de WAO belandt.

Het kabinet is er nog niet uit hoe het het niet-algemeen-verbindend-verklaren van CAO’s moet invullen. Een gehele CAO niet-verbindend verklaren zou volgens Zalm te ver gaan. Zo wil het kabinet afspraken over scholing of kinderopvang wel voor de hele branche instandhouden. Juristen van het ministerie van Sociale Zaken buigen zich nog over de vraag wat precies tot loon behoort.

De vakcentrales FNV en CNV zijn verbijsterd over deze maatregelen van het kabinet. Volgens de bonden raakt hiermee de verhouding tussen werkgevers en werknemers ernstig verziekt. „Dit is een absolute provocatie en een poging tot escalatie van het conflict. Men haalt het grootste kanon van stal. Dit is een echte breuk in de arbeidsverhoudingen”, zo reageert FNV-voorzitter De Waal.

Collega-voorzitter Terpstra van het CNV is al even onthutst. „Het kabinet steekt de fik in de Nederlandse arbeidsverhoudingen. Dit is een complete absurditeit en een klap in het gezicht van de vakbonden en de werkgevers.”

Volgens de werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland is de economie de grote verliezer van het kabinetsbesluit. Directeur sociale zaken Van den Braak van VNO-NCW roept het kabinet en de vakbonden op zo snel mogelijk vrede te sluiten. Hij krijgt steun van coördinator sociaal beleid Van Delft van MKB-Nederland: „Als we elkaar de tent uit gaan vechten, is de Nederlandse economie de verliezer.” Van Delft noemt het „het kabinet niet waardig om op deze manier op de bonden te reageren.”

Voorzitter Wijffels van de Sociaal-Economische Raad (SER) vreest dat door het uitblijven van een centraal akkoord over prepensioen, individuele bedrijven en vakbonden niet zullen meewerken aan deze doelstelling. „Het is de vraag of in decentraal overleg dit resultaat wordt geboekt”, zei hij tijdens een bijeenkomst van de SER. „Door het uitblijven van een centrale overeenkomst moeten individuele bedrijven en sectoren met de vakbonden gaan onderhandelen over de leeftijd waarop werknemers kunnen stoppen met werken.”

Volgens Wijffels leidt het mislukte voorjaarsoverleg ook tot hogere kosten. „Op veel plaatsen zal het wiel opnieuw uitgevonden moeten worden.”