Kunstenaar „wil gezonde discussie over kwaad”
Hij wil „een gezonde discussie over het kwaad” aanwakkeren. Kunstenaar Johan van der Dong (55) uit het Groningse Grijpskerk presenteerde woensdag de ”Postbus van het Kwaad”. Mensen kunnen volgens hem „bellen met en brieven schrijven aan de duivel.”
„Het lijkt wel of het kwaad meer dan ooit aanwezig is”, vertelt Van der Dong, die sinds zo’n acht jaar in een rolstoel zit. „Ik denk aan aanslagen wereldwijd. Bij de terreuraanslag onlangs in het Engelse Manchester kwamen onschuldige mensen om. Kinderen soms nog. Vanuit onze westerse visie vinden we dat verschrikkelijk. In andere delen van de wereld, onder radicale moslims, vieren ze feest na zo’n aanslag. Het is allemaal waanzin.”
Van der Dong laat ingesproken berichten en geschreven brieven „aan het adres van de duivel” ergens bewaren. Al die mededelingen wil hij over honderd jaar openbaar laten maken. „In de toekomst zullen ze objectiever over onze tijd oordelen. De vraag is of ons idee dat het kwaad meer dan ooit aanwezig is, recht doet aan de werkelijkheid. Vroeger waren er ook aanslagen, maar het nieuws erover kwam langzamer tot ons. Nu jutten we elkaar via sociale media op.”
Eerder baarde Van der Dong wereldwijd opzien met soortgelijke projecten. Hij kreeg tal van tv-ploegen over de vloer. Zo riep hij enkele jaren geleden de ”Postbus van God” en de ”Postbus van Allah” in het leven. Hij bezweert dat hij gelovigen niet wil kwetsen, maar discussies wil ontketenen.
Voor christenen is de duivel realiteit, de macht van het kwaad. Kunt u zich voorstellen dat zij uw project een brug te ver vinden?
„Ik snap dat heel goed. Ik ben christelijk opgevoed, maar heb stappen gemaakt. Het kwaad is een emotie in jezelf. Ik weet dat er nog mensen zijn die zich vastklampen aan een heel veilig wereldbeeld. Ze zien de duivel als een man met hoorntjes, als satan. In de middeleeuwen dachten ze dat God boos was als het onweerde. Tegenwoordig weten we dat het anders ligt. Met mijn project wil ik een gezonde discussie aanzwengelen over het kwaad. Nu nemen mensen elkaar rond dit onderwerp te veel de maat.”
Orthodoxe protestanten belijden dat de mens geneigd is tot alle kwaad.
„Ik vind dat niet een heel positieve benadering. Ik zou zeggen: de mens is geneigd tot het goede, tenzij. Er kunnen omstandigheden zijn waardoor mensen afglijden tot de banaliteit van het kwade. Als je veel geld kunt verdienen met de verkoop van wapens, kun je steeds opschuiven: steeds meer wapens verkopen. Ander voorbeeld: in de Tweede Wereldoorlog veranderden fatsoenlijke huisvaders in concentratiekampen in monsters.”
Wat is in uw eigen leven het kwaad?
„Dat ik soms geen aandacht gaf aan mensen die ik die aandacht wel had moeten geven. Bijvoorbeeld omdat ze eenzaam zijn. Ik ben zelf ziek, zit in een rolstoel en krijg vier keer per dag thuishulp. Ik weet wat het is om je alleen te voelen. In het verleden wilde ik soms uitschreeuwen wat het betekent om afhankelijk van anderen te zijn. Maar je moet leren omgaan met je beperkingen. Gelukkig is mijn vrouw een schat van een mens. Het kwaad in de maatschappij vind ik de bureaucratisering. Alles wordt onpersoonlijker. Je krijgt in het ziekenhuis te maken met procedures en protocollen.”
Uw project wordt op Stille Zaterdag afgesloten met een voordracht rond het thema ”kwaad”. In die dagen herdenken christenen dat Jezus aan het kruis het kwaad en de duivel overwon.
„Ik vind Stille Zaterdag een mooie dag voor de afsluiting van het project. Pasen is voor mij het symbool van verzoening. Er is altijd omkering mogelijk. Je kunt altijd dingen ten goede doen keren en krijgt altijd nieuwe kansen.”