Een zwaartekrachtgolf ontstaat door een grote gebeurtenis in het heelal, zoals het samensmelten van twee zwarte gaten. De energie die daarbij vrijkomt, wordt het heelal in geslingerd, vergelijkbaar met de rimpels in een vijver als iemand er een steen in gooit.

De nieuwe golf werd op 4 januari opgepikt door twee extreem gevoelige sensoren in de Verenigde Staten. Hij is afkomstig van twee zwarte gaten op ongeveer drie miljard lichtjaar afstand. Die gingen samen en de rimpeling daarvan bereikt nu pas ons deel van het universum.

Bij het onderzoek zijn meerdere Nederlandse wetenschappers betrokken, onder wie Jo van den Brand van instituut Nikhef en de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Einstein opperde honderd jaar geleden dat het heelal bestaat uit ruimte en tijd. Die vormden volgens hem één geheel, dat hij ruimtetijd noemde. Die is de ruggengraat van het heelal. Ruimtetijd kan trillen. Bij zo’n rimpeling rekt de ruimte iets uit of krimpt zij iets. Om die verandering te meten, zijn op twee plekken in de VS gevoelige installaties met laserstralen gebouwd. Als een golf langs de aarde trekt, verschuift een laser een miljoenste van een miljoenste van een miljoenste van een meter. Het bewijs dat Einstein gelijk had.

De eerste twee zwaartekrachtgolven werden gemeten in september en december 2015. Die waren veel dichter bij de aarde dan de derde golf. De huidige metingen lopen nog tot de zomer, dus er kunnen nog meer zwaartekrachtgolven worden gevonden. Na de zomer worden de laserapparaten verbeterd. Eind 2018 starten de volgende metingen.

Tegen die tijd moet nog een detector in gebruik zijn genomen, in Italië. Het is de bedoeling dat de metingen nauwkeuriger en betrouwbaarder worden wanneer er meer detectoren zijn.