Met die woorden opende prof. dr. H. G. L. Peels een tweedaagse conferentie over het verbond aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA). De hoogleraar Oude Testament aan de TUA sprak naar aanleiding van Genesis 17.

De organisatoren, onderzoeksgroep Biblical Exegesis and Systematic Theology (BEST), constateerden dat er een zekere stilte heerst rond het onderwerp ”het verbond”. En dat terwijl er vroeger zo heftig over werd gediscussieerd. Op de conferentie waren ongeveer vijftig aanwezigen.

Het spits werd afgebeten door prof. dr. G. Kwakkel, hoogleraar Oude Testament aan de Theologische Universiteit Kampen en in Aix-en-Provence (Frankrijk). Hij besprak het gebruik van het Hebreeuwse woord uit het Oude Testament dat door ons vertaald wordt met verbond. „Dat woord heeft verschillende betekenissen. Het kan een relatie betekenen, maar ook een verplichting. Vaak is er al sprake van een relatie en wordt die bevestigd door het verbond.”

Prof. dr. D. Cobb, hoogleraar Nieuwe Testament in Aix-en-Provence, hield een lezing over het belang van het verbond in het Nieuwe Testament. Hij richtte zich daarbij op Galaten 4:21-31. „In dit gedeelte gaat het om het verbond dat in het teken staat van de eindtijd. Dit is al geprofeteerd in Jesaja 40-55. Hierbij is het verbond niet gebaseerd op de besnijdenis of de wet, maar op de Geest en de belofte.”

Werkverbond

Een gereformeerde theologie zonder een werkverbond is een goede mogelijkheid, betoogde dr. J. M. Burger, universitair docent systematische theologie aan de Theologische Universiteit Kampen. Dr. Burger gaf eerst een overzicht van een aantal theologische functies van het werkverbond, dat verbroken werd bij de zondeval, waarna hij problemen aankaartte rond dit verbond. Volgens de spreker komt de notie van een verbond pas na de zondeval voor. „Een persoonlijke relatie van liefde tussen God en mens bestond voor de val. Hierbij was er geen sprake van een verbond. Een verbond was nodig vanwege de zonde.”

Een verbond is er volgens dr. Burger op gericht om een relatie te herstellen. Het gaat niet allereerst om het verbond, maar om de liefde. „Wie blijft in Gods aanwezigheid zal voor eeuwig leven. De zonde leidt tot een gebroken relatie en wie tegen God zondigt, zal sterven.”

Blijdschap

Na de lunch werd in diverse sessie kort een onderwerp rondom het thema besproken. Prof. dr. W. van Vlastuin, hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam en decaan van het Hersteld Hervormd Seminarie, hield een lezing over het gebruik van het verbond door Wilhelmus à Brakel. Het begrijpen van het christelijk geloof vanuit het perspectief van het verbond kenmerkt à Brakels theologie, stelde prof. Van Vlastuin. „Zo ziet hij de kerk bijvoorbeeld als uitdrukking van het verbond.”

Het hart van het verbond is de gemeenschap met Christus. Het verbond is dan een huwelijk, aldus de hoogleraar. „De essentie is blijdschap.” Bij à Brakel zijn alleen echte gelovigen onderdeel van het verbond van de genade. „Toch worden kinderen wel deelnemers van de voordelen van het verbond genoemd en dienen zij beschouwd te worden als gered. Daar ligt een spanning tussen een extern aspect van het verbond en een intern leven in het verbond.”

Dr. D. Timmerman, Nederlands gereformeerd predikant en kerkhistoricus, presenteerde een paper over het gebruik van de verbondstheologie in catechismussen van de reformatorische traditie in Zürich, waartoe onder andere Heinrich Bullinger behoorde.

Eenheid

Donderdagavond hield prof. dr. A. Huijgen, hoogleraar systematische theologie aan de TUA, een lezing. Hij pleitte ervoor de verbondstheologie als trinitarische theologie op te vatten. „Verbondstheologie blijft dan dicht bij de Bijbelse geschiedenis, is eschatologisch van aard en is in eenheid en solidariteit met Israël.”

De laatste lezing werd gehouden door prof. J. Dekker, Nederlands gereformeerd predikant en hoogleraar vanwege de Henk de Jong-leerstoel in Apeldoorn. Hij sprak over de belofte van een nieuw verbond in het boek Jesaja.