De rooms-katholieke kerk van de parochie van de Heilige Andreas in IJzendijke staat al enige tijd te koop. Het was financieel niet langer haalbaar er missen te houden, vond het bisdom. De kleine groep trouwe kerkgangers kreeg van het bisdom het verzoek voortaan in Oostburg of Breskens naar de kerk te gaan. „Maar deze mensen zijn in IJzendijke en omgeving geworteld”, vertelt kerkrentmeester Leen van Liere van de hervormde gemeente Biervliet, IJzendijke en Hoofdplaat, waartoe de Mauritskerk behoort. „Daarom waren de circa veertig overwegend oudere kerkgangers maar wat blij toen het verzoek van hun kerkbestuur aan onze gemeente om de Mauritskerk te mogen gebruiken, werd ingewilligd.”

Koster Jaap Bosman van de Mauritskerk: „Ze zijn opgelucht dat ze in hun eigen dorp blijven ker- ken.” Tegelijkertijd beseft Bos- man dat de groep nogal wat moet loslaten. „Ze hadden een levenslange verbintenis met hun kerkgebouw. Het rijke roomse leven is toch iets heel anders dan het sobere protestantisme. Maar er waren geen onoverkomelijke bezwaren tegen het medegebruik.”

De gastvrijheid levert de hervormde gemeente ook nog wat op. Voor het gebruik van de kerk moet huur worden betaald, en dat geld kan de gemeente goed gebruiken. Zo snijdt het mes aan twee kanten, zeggen de twee: de rooms-katholieken hebben onderdak en de hervormde gemeente heeft een extra centje voor het onderhoud van de uit 1614 stammende kerk, die de status van rijksmonument heeft.

Vorig jaar werd ook in het naburige Biervliet besloten dat rooms-katholieken in de plaatselijke protestantse kerk mochten kerken. Dat gebeurt daar twee keer per maand op de zaterdagavond. In Biervliet staat de rooms-katholieke kerk, een beeldbepalend gebouw in het dorp, eveneens te koop. De Mauritskerk in IJzendijke is nu op de tweede en de vierde zondag van de maand in gebruik bij de rooms-katholieken en op de eerste en de derde bij de hervormde gemeente.

Leen van Liere: „Hier in IJzendijke ervaren we het gezamenlijk gebruik als een vorm van verbroedering in het dorp. Iedereen kent elkaar en als een min of meer van bovenaf opgelegde verhuizing op deze manier kan worden afgewend, is dat mooi. De rooms-katholieken voelen zich welkom. De tafel voor de preekstoel wordt gebruikt als altaar, en na de mis ruimen ze alles netjes op, zodat je de volgende dag niet meer ziet dat er een mis in de kerk plaatsvond. Maar als er een keer een Mariabeeld achterblijft, is er geen mens die zegt: Wat moet dat daar?”

Zeeuws-Vlaanderen is een vergrijzend krimpgebied. Nu de kerk steeds minder jongeren aanspreekt, lijken samenwerkingen zoals die in IJzendijke onontkoombaar, ondanks de onderlinge leerstellige verschillen.

De diensten van de hervormde gemeente in IJzendijke trekken nog maar zo’n dertig mensen. „De kerk heeft helaas een oubollig imago”, stelt Bosman vast. „Veel jongeren zien die als een achterhaald instituut; het zegt hun weinig. Ze hebben zo veel: computers, smartphones, er valt in het leven zo veel te kiezen – je krijgt ze niet meer naar de kerk.”

Van Liere: „Vroeger had je de jeugdouderling, de zondagsschool. En van je ouders móést je naar de kerk. Misschien is de kerk te lang alleen bezig geweest met het aspect van beleving en eredienst.”

Of hebben we het misschien allemaal gewoon te goed? „Nood leert bidden”, beaamt Van Liere.

Gebouwd voor protestantse eredienst

De hervormde kerk in IJzendijke is in Nederland het op één na oudste en in Zeeland het oudste kerkgebouw dat is gebouwd voor de protestantse eredienst. Met de bouw werd in 1612 begonnen en in 1614 is de kerk in gebruik genomen. Destijds was het prins Maurits die de schans IJzendijke veroverde op de Spanjaarden. Hij was waarschijnlijk initiatiefnemer tot de bouw. Maurits was ook de drijvende kracht achter de bouw van de eerste protestantse kerk in Nederland, de in 1607 voltooide Koepelkerk in Willemstad, die net als de Mauritskerk een achthoekige vorm heeft. Aan de muur hangt een groot tiengebodenbord uit 1620, dat is beschreven met sierlijke letters. Aan de bovenzijde prijken de wapenschilden van prins Maurits van Oranje, de toenmalige republiek en de stad IJzendijke.