VVD weer de grootste, PvdA gedecimeerd
Premier Mark Rutte kan opnieuw aan de slag om een kabinet te vormen. Zijn VVD komt volgens de voorlopige prognose met 33 zetels als grootste partij uit de verkiezingen. Voor coalitiepartner PvdA is het een dramatische dag. De sociaaldemocraten worden gedecimeerd en houden negen zetels over.
Van de aangekondigde „pattriotische lente” komt voorlopig niets terecht. De PVV wint wel maar blijft steken op twintig zetels, een winst van vijf. „Het zijn niet de dertig zetels waarop ik had gehoopt. Maar ik behoor tot de winnaars”, stelde Wilders in een reactie.
Het beeld dat overblijft na het tellen van 93,2 procent van de stemmen is een versplinterd politiek landschap. Het CDA en D66 krijgen elk negentien zetels. Hierachter volgen grote winnaar GroenLinks met veertien zetels (een plus van tien) en de SP eveneens met veertien (minus een).
Er kunnen nog kleine verschuivingen optreden. Het ANP kan geen definitieve prognose geven omdat tientallen gemeenten nog geen einduitslag hebben aangeleverd.
Er komen ook twee nieuwe partijen in de Tweede Kamer. Lijsttrekker Tunahan Kuzu van DENK mag drie zetels gaan innemen. Hij zat voorheen ook al samen met Selcuk Öztürk in de Kamer nadat ze waren afgesplitst van de PvdA. DENK veegde die partij van de kaart in een aantal grote steden.
Een echte nieuwkomer is Forum voor Democratie. Thierry Baudet en Theo Hiddema mogen zitting gaan nemen in een blauwe zetel. Hiddema volgde de uitslagenavond niet. De advocaat was een pleitnota aan het voorbereiden, zei hij tegen het ANP. Hij ging uiteindelijk wel naar het overwinningsfeestje.
Van de kleintjes doet de Partij voor de Dieren heel goede zaken. Ze gaat van twee naar vijf zetels. 50PLUS blijft steken op vier. De ChristenUnie en de SGP blijven stabiel op respectievelijk vijf en drie zetels.
„Een enorme dreun”, omschreef PvdA-leider Lodewijk Asscher de nederlaag. Hij wil de eigen boodschap onder de loep gaan nemen. „Ons land staat er nu veel beter voor dan in 2012. Toch zijn we er helaas niet in geslaagd om met onze resultaten uit het kabinet en onze plannen voor de komende vier jaar onze kiezers te overtuigen.”
Asscher maakte duidelijk met het verlies van 29 zetels geen rol voor zijn partij te zien in een nieuw kabinet. Zelfs VVD leek getroffen door het verlies van de PvdA. „Ik baal hier ongelofelijk van”, zei Rutte tegen de NOS. De avond kreeg er een „zwart randje” door, stelde Halbe Zijlstra.
De VVD mag donderdag het voortouw nemen bij de formatie. Rutte heeft steeds aangegeven CDA en D66 als natuurlijke partners te zien. Hij heeft met deze cijfers echter een vierde partij nodig om tot een meerderheid te komen. De algemene verwachting is dat het een lange formatie wordt.
Het wordt volgens Zijlstra een „heel moeilijke puzzel” en Rutte concludeerde: „Formeren is faseren. We moeten enige tijd nemen”. Sybrand Van Haersma Buma benadrukte dat hij de formatie „stap voor stap” wil aanpakken.
