Nationalisme is een ideologie die stelt dat de wereld in verschillende volken en naties is opgedeeld en dat zij recht hebben op een eigen staat.

Belangrijk is te beseffen dat nationalisme twee vormen kent. De eerste is gematigd. Deze wordt ook wel patriottisme of vaderlandsliefde genoemd. Dit is een gezonde liefde voor eigen land en cultuur.

De tweede is militant. Hierbij heerst het idee dat het eigen volk (ver) boven de andere volken verheven is. Deze nationalisten liggen altijd in de clinch met anderen: met minderheden of hele naties. Het radicale nationalisme heeft in de vorige eeuw geleid tot oorlogen, etnische zuiveringen, genociden, en niet te vergeten verwoesting van eigen land. Toch maakt deze radicale vorm van nationalisme weer opgang. En natuurlijk bestaan er ook gradaties tussen beide vormen.

Ook in het zionisme zien we verschillende stromingen. Zionisme is de ideologie die stelt dat Joden recht hebben op een eigen land in het land van hun voorvaderen. Maar als iemand „zionisme” zegt, wat bedoelt hij dan? Denkt hij aan de hoofdstroom met leiders als Chaim Weizmann en David Ben-Gurion, die het land hebben opgericht en waar de Arbeiderspartij en de Zionistische Unie uit voortkwamen?

Of bedoelt iemand het revisionisme, dat stelt dat het Joodse thuisland aan beide zijden van de Jordaan moet worden opgericht? Uit dit gedachtegoed ontstond de Likudpartij. Nog een andere optie is het radicale religieus zionisme, dat stelt dat het bestaan van Israël de voorbode is van de komst van de Messias. Volgens die opvatting kan Israël feitelijk doen wat het maar wil omdat de Messias er toch wel voor zal zorgen dat het allemaal goed komt.

De hoofdstroom heeft altijd opengestaan voor compromissen. In 1947 accepteerde die stroom het verdelingsplan van de Verenigde Naties voor Palestina, dat voorzag in een Joodse en een Arabische staat. Na de Zesdaagse Oorlog van 1967 was deze bereid het leger terug te trekken uit de bezette gebieden in ruil voor een vredesregeling met de Arabische landen.

Twee weken geleden publiceerde de leider van de Zionistische Unie, Isaac Herzog, een vredesplan dat voorziet in een Palestijnse staat naast Israël. Dat is ondenkbaar bij de nationaal-religieuze zionisten en de rechterzijde van Likud. Zij willen de Westoever geheel of gedeeltelijk annexeren en zo het Palestijns nationalisme de grond in stampen. Ook al houdt dat het risico in dat Israël straks meer islamitische dan Joodse burgers telt.

Opvallend is dat zowel pro- als anti-Israëlactivisten vaak denken dat de radicale zionisten de „echte” zionisten zijn. Niets is minder waar. Ze zouden meer oog moeten krijgen voor de grote groep gematigde zionisten. Dat zijn de burgers en politici die het gezonde verstand gebruiken.

RD-correspondent Alfred Muller levert wekelijks vanuit Jeruzalem commentaar op gebeurtenissen in Israël. Vandaag: hoofdstroom zionisme heeft altijd opengestaan voor compromis.