Economie speelt in de verkiezingscampagnes niet de boventoon. Nu bedrijven weer investeren, consumenten meer besteden en de werkloosheid afneemt, wordt de aandacht gericht op andere zaken. Daar is niets mis mee. Het zorgstelsel, het migratievraagstuk en de onzekere internationale situatie zijn belangrijke thema’s. In dat rijtje hoort zeker ook het milieu thuis. Onze leefomgeving, of eigenlijk de toekomst van onze planeet, wordt bedreigd.

Bovenstaande onderwerpen hebben trouwens veel met economie te maken. De discussie over de zorg spitst zich toe op de betaalbaarheid voor de lagere inkomensgroepen, migranten worden nogal eens gedreven door armoede en rivaliteit tussen landen is vaak terug te voeren op economische belangen. Met het milieuvraagstuk is het niet anders. De energietransitie die we in Nederland moeten doormaken om aan de klimaatdoelstellingen te voldoen, is alleen mogelijk als we grote stappen zetten, ook in financieel-economisch opzicht.

Kolencentrales sluiten en het bouwen van windparken in zee zijn noodzakelijk, maar kosten op de korte termijn veel geld. Woningen energiezuinig maken, vergt investeringen die pas op lange termijn worden terugverdiend. Een maatregel die echter niet alleen het milieu helpt, maar ook geld oplevert, is het rekeningrijden. In feite gaat het om niet meer dan een belastingmaatregel. De automobilist is meer geld kwijt voor het rijden op drukke routes op drukke tijden, maar wordt deels of helemaal gecompenseerd doordat het bezit van de auto goedkoper wordt. Daarmee lijkt rekeningrijden de snelste weg naar een groene economie.

In de huidige verkiezingscampagne maakt GroenLinks zich sterk voor het rekeningrijden, maar de plannen zijn niet nieuw. Niet zozeer vanwege het milieu, maar eerder om de files te bestrijden, werden in de afgelopen twee decennia meerdere initiatieven gelanceerd. Geen van de plannen haalde de eindstreep. Het plan van PvdA-minister Netelenbos voor een elektronisch tolsysteem werd al in 2001 terzijde geschoven. Veel later sneuvelde het plan voor een kilometerheffing die via een satellietsysteem geïnd zou worden. Nadat het vierde kabinet-Balkenende de beslissing hierover had doorgeschoven, besloot in 2010 het eerste kabinet-Rutte om de stekker definitief uit het plan te trekken. Er was onenigheid over hoe de plannen precies gerealiseerd moesten worden.

Rekeningrijden is altijd onderwerp van verhitte discussies geweest. Wie zal meer moeten gaan betalen en in welke mate is autorijden in de spits een keuze als het openbaar vervoer geen alternatief biedt? Worden de lagere inkomens niet onevenredig getroffen doordat de heffing, anders dan de inkomstenbelasting, geen progressief tarief kent?

GroenLinks wil via andere belastingmaatregelen deze groepen compenseren. Door de opbrengsten van rekeningrijden te investeren in beter openbaar vervoer, hopen de voorstanders ook de automobilist in de spits alternatieven te bieden. Maar ook al worden sommige groepen gecompenseerd, rekeningrijden zal voor individuele gevallen per saldo toch nadelig uitpakken.

De meeste compensatie zal de automobilist in de spits vooral moeten vinden in de verwachte vermindering van de files. Vorig jaar concludeerden het Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving dat een spitsheffing het meest effectieve middel is om de files te bestrijden. De ANWB is tegen een kilometerheffing, maar daarbij geeft het te denken dat 70 procent van de leden voorstander is als de heffing niet duurder uitpakt dan de huidige wegenbelasting.

Vermindering van de files kan als financieel-economische winst worden gezien, maar het is toch vooral het milieu dat zal profiteren. Maakt rekeningrijden een kans nu het bij de verkiezingen vooral om andere zaken dan de economie gaat?

De auteur schrijft op freelancebasis over ontwikkelingen in de economie en op de financiële markten.