De fabriek die splijtstof voor de Nederlandse kerncentrale in Borssele maakt, is Urenco in Almelo. Tijdens de productie blijft het zogenaamde verarmde uranium over. En dat is afval. „In Nederland geldt de regel dat alle radioactieve afval moet worden opgeslagen bij Covra in Nieuwdorp”, legt adjunct-directeur Ewoud Verhoef uit. „Uranium-238 straalt een klein beetje te veel voor een gewone stortplaats, dus moeten wij dat opslaan.”

Achter op het terrein van Covra is daarom een grijze kolos in aanbouw, zogeheten VOG-2, „de afkorting van Verarmd uranium Opslag Gebouw nummer 2”, verklaart Verhoef.

Het uiterlijk van VOG-2 is niet toevallig tot stand gekomen; daar zit een heuse filosofie achter. Zo wil kunstenaar William Verstraeten het nu nog betongrijze gebouw helder blauw kleuren, net als de planeet Uranus. De afkorting U3O8 aan de voorkant vertellen wat het gebouw herbergt: uraniumoxide.

Op het dak moet gras gaan groeien. Verhoef: „Zo lijkt het alsof het gebouw uit de aarde omhoog is getrokken; net zoals uranium als delfstof uit de aarde is gewonnen.”

Uitvoerder Onno Geelen geeft een rondleiding over het bouwterrein. Via bouwsteigers en trappen is het 13,3 meter hoge dak bereikbaar. De bruine aarde op het platte dak geeft aan dat er iets moet gaan groeien. „Het wordt een voetbalveld; als het weer het toelaat brengen we hier met een kraan graspakketten aan, elk pakket vouwen we uit tot 50 vierkante meter grasoppervlak.”

Vanaf de begane grond is er niets van het grasdak te bespeuren. Maar het heeft behalve het kunstzinnige aspect ook een technisch voordeel, vertelt Verhoef. „Door het gras wordt het regenwater geleidelijker afgevoerd naar het nabijgelegen waterbassin.”

Op drie hoeken van het gebouw steken 15 meter lange roestvaststalen pijpen uit de dakrand. De functie daarvan is niet in één oogopslag duidelijk. „Dat maakt van het gebouw de grootste zonnewijzer van Europa en misschien wel van de wereld”, legt Verhoef uit. „Afhankelijk van de stand van de zon neemt steeds een andere pijp de zonnewijzerfunctie over. Hiermee willen we zichtbaar maken dat steeds een nieuwe generatie de zorg voor het radioactieve afval moet overnemen, dat er ten minste honderd jaar ligt opgeslagen.”

Het verarmde uranium komt als uraniumoxide in uranusblauwe containers naar Covra in Nieuwdorp. Hoewel het om een laagradioactieve stof gaat, laten de veiligheidsmaatregelen niets aan het toeval over, vervolgt Verhoef. „Bij elke zending containers levert de Franse opwerkingsfabriek van Areva in Pierrelatte alle documentatie over elk zending uraniumoxideafval van Urenco. Wij nemen die nauwkeurig door en doen alle metingen bij Areva nog een keer over. Als de waarden kloppen, mag de lading naar Nederland komen.”

Daarmee is de administratie nog niet afgerond. „In de ontvangsthal van het VOG2-gebouw meten we de containers nog een keer; elke container wordt gewogen en rondom gefotografeerd. Een kraan takelt de 11 ton zware container vervolgens volautomatisch over een 40 centimeter dikke muur en plaatst hem in de opslagruimte op een plaats die we ook vastleggen. Zo weten we exact waar elke container staat, wat erin zit en welke gegevens erbij horen.”

Verhoef opent een deur naar de middelste van de drie opslaghallen. De ruimte is immens: 25 meter breed en 80 meter diep. Bouwvakkers zijn volop bezig de betonnen muren glad te schuren. Een deel van de vloer is al voorzien van een slijtvaste epoxylaag. „We hebben in VOG-2 de ruimte om zeker vijftien jaar lang alle verarmde uranium uit Almelo op te slaan.”

Als het moet, kan Covra het gebouw probleemloos uitbreiden, wijst de adjunct-directeur. In de buitenmuur zijn uitsparingen aangebracht die het eenvoudig maken de buitenmuur te verbouwen tot een binnenmuur waarover de containers kunnen worden verplaatst.

De buitenwanden van VOG-2 hoeven niet zo veel straling binnen te houden. Ze zijn daarom slechts 75 centimeter dik, terwijl die van het oranje geschilderde Haboggebouw 1,75 meter dik zijn. „Die zijn nodig omdat daarin hoogradioactief afval ligt opgeslagen dat nog zeker 10.000 jaar radioactieve straling zal produceren”, weet Verhoef.

Het oranje geschilderde Haboggebouw, de witte VOG-1 en de Uranusblauwe VOG-2 zijn niet het eindstation voor alle radioactieve afval uit Nederland. Het moet na honderd jaar opslag ten slotte in een eindberging terechtkomen, ergens diep onder de grond. Volgens de Europese richtlijn is Nederland daarvoor zelf verantwoordelijk.

Verhoef: „Voor alles wat we hier verpakken, verzamelen en opslaan, vragen we geld. Daarvan sparen we voor een langetermijnoplossing voor radioactief afval, zoals een eindberging diep onder de grond. Maar voordat het zover is, moeten wij zorgen voor genoeg opslagruimte boven de grond.

Verarmd uranium

In de ultracentrifuges van Urenco in Almelo slingert onder lage druk uraniumhexafluoride rond. Deze gasvormige stof bestaat grofweg uit een mix van uranium-235 en uranium-238. Alleen de isotoop uranium-235 is splijtbaar en dus interessant als kernbrandstof. Wat overblijft, is een mix met vooral uranium-238, het zogenaamde verarmde uranium. Dat is onbruikbaar en dus afval.

Het verarmde uranium van Urenco wordt in Frankrijk door een fabriek van Areva in Pierrelatte opgewerkt tot uraniumoxide (U3O8), een geurloze donkergroene tot zwarte poeder. Deze stabiele verbinding komt in blauwe metalen containers naar Covra in Nieuwdorp.

Uranium is een van de zwaarste metalen uit de natuur. U3O8 is iets lichter, maar elke container van 3,5 kubieke meter groot weegt nog altijd zo’n 11 ton. Bang voor diefstaf van het uraniumoxide is adjunct-directeur Ewoud Verhoef van Covra niet. „Een onbevoegde laadt dat echt niet zomaar in zijn stationcar.”