Die wrange les van de Amerikaanse ex-hoogleraar Robert Cialdini bleek de oppositie donderdag tijdens het debat over minister Van der Steur van Veiligheid terdege in de oren te hebben geknoopt.

In zijn laatste boek ”Pre-suasion” legt Cialdini –dé autoriteit op het gebied van overtuigingskracht– uit dat het zeer effectief is om aan te tonen dat je tegenstander de boel misleidt. „Dan win je doorgaans niet alleen die ene discussie, maar meteen ook alle toekomstige discussies met die tegenstander.”

Met in hun achterhoofd de Kamerverkiezingen van maart, deed de oppositie daarom donderdag haar uiterste best om de liberale bewindslieden Rutte en Van der Steur (en daarmee de VVD) als ongeloofwaardig af te schilderen. „U bent met stip de onbetrouwbaarste premier die Nederland in lange tijd heeft gekend”, zei bijvoorbeeld PVV-leider Wilders. „Ik kan niet wachten tot 15 maart. Dat geldt ook voor miljoenen Nederlanders. Hoe eerder dit kabinet van leugens en bedrog weg is, hoe beter.”

SP-voorman Roemer, om nog iemand te noemen, deed eveneens een duit in het zakje. Wordt ons land bestuurd door eerlijke en betrouwbare mensen of door roekeloze opportunisten, vroeg hij zich met zoveel woorden af. „Is niet het minste wat de bevolking van politici mag verwachten, dat we eerlijk en betrouwbaar zijn?”

Rijp maken

Cialdini toont in zijn boek verder aan dat mensen vatbaarder worden voor jouw boodschap als je hun geesten daarvoor eerst rijp maakt. „Wie communiceert, kan dat met meer succes doen als hij weet wat hij vlak voor een verzoek moet zeggen of doen.”

Elke politieke partij hengelt deze weken naar steun van zo veel mogelijk kiezers. Door zich te presenteren als de aantrekkelijkste, beste en betrouwbaarste. Om stemmers ontvankelijk te maken voor die boodschap, moet je ze eerst een beetje opwarmen.

Kamerlid Bontes (VNL) deed dat donderdag met verve: „Dit is wat wij Nederland uitleggen: als je op de VVD stemt, loop je het risico dat je Van der Steur weer krijgt als minister van Veiligheid en Justitie.” In de hoop natuurlijk dat de gealarmeerde kiezer zodoende een stuk vatbaarder wordt voor Bontes’ eigenlijke verhaal: „Nederland verdient bestuurders die de boel niet belazeren.” Mensen van VNL, dus.

Een van de beste manieren om de acceptatie van jouw boodschap door het publiek te vergroten, beschrijft Cialdini, is goede tegenargumenten zo veel mogelijk te elimineren.

De oppositie slaagde daar donderdag glansrijk in, moesten de VVD’ers Van der Steur en Rutte knarsetandend erkennen. „Ik wilde dit debat voeren omdat ik mij wilde verdedigen tegen onterechte beschuldigingen”, verklaarde Van der Steur. „Maar ik zie, ik merk en ik voel dat mijn antwoorden er niet toe doen.” Rutte voegde daar later aan toe: „Deze strijd was niet te winnen.”

Missie geslaagd

Is met het aftreden van Van der Steur de missie van de oppositie geslaagd? De actie beschadiging VVD lijkt op de korte termijn inderdaad gelukt.

Met nog een kleine zeven weken te gaan tot de verkiezingen kan er echter nog veel gebeuren. Niet uitgesloten is dat de VVD zich van deze klap herstelt.

Belangrijker is echter dat het uiteindelijke effect voor de politiek als geheel negatief is. Cialdini waarschuwt ervoor dat zijn overtuigingstactieken gemakkelijk op een verkeerde manier kunnen worden ingezet. Aan de hand van voorbeelden uit het bedrijfsleven toont hij aan dat een oneerlijke werkwijze op termijn de hele organisatie doortrekt.

Vertaald naar de politiek: de tegenstander zwartmaken om er zelf beter van te worden, lijkt lucratief. Maar het effect daarvan op kiezers kan op termijn zijn dat zij dat voorbeeldgedrag gaan kopiëren.