De VVD’er Bolkestein (71) heeft zijn beslissing na enkele maanden van wikken en wegen deze week kenbaar gemaakt aan premier Balkenende. Dat heeft de Rijksvoorlichtingsdienst vrijdag bevestigd. Bolkestein is niet beschikbaar omdat hij een boek wil schrijven over de invloed van intellectuelen op de wereldpolitiek. Bolkestein dient zijn termijn uit. Die duurt tot 1 november dit jaar.

Premier Balkenende betreurt de beslissing van Bolkestein. „Hij was een goede eurocommissaris en had wat het kabinet betreft door kunnen gaan”, aldus de woordvoerder van de premier. Het staat volgens hem nog niet vast dat de opvolger een VVD’er zal zijn. De regering zal „voortvarend” op zoek gaan naar een nieuwe eurocommissaris.

De VVD heeft vrijdag direct de Nederlandse post in het dagelijks bestuur van Europa opgeëist en oud-minister van Verkeer en Waterstaat mevrouw Kroes naar voren geschoven. Zij is altijd actief gebleven in de partij. Momenteel is ze president van de Universiteit Nijenrode.

Omdat het niet vaststaat dat de opvolger van Bolkestein opnieuw een VVD’er zal zijn, hebben diverse CDA’ers ook namen genoemd. Als Nederland binnen de Europese Commissie de post Landbouw zou krijgen, zou minister Veerman een kandidaat kunnen zijn. Voor de overige portefeuilles is oud-minister Ruding in beeld. Hij zwaaide in de eerste twee kabinetten-Lubbers de scepter op Financiën. Na zijn vertrek uit Den Haag heeft hij bij diverse buitenlandse banken gewerkt.

Oud-staatssecretaris Van der Ploeg van Cultuur, momenteel hoogleraar in Florence, heeft zichzelf kandidaat gesteld. Niemand in Den Haag verwacht dat het kabinet deze PvdA’er naar voren zal schuiven.

Het CDA in het Europees Parlement vindt het besluit van Bolkestein „verstandig.” Volgens delegatieleider Doorn is het mogelijk „fysiek wellicht een te zware belasting voor Bolkestein om door te gaan tot zijn 76e verjaardag.” Doorn denkt dat het CDA een goede kans maakt een kandidaat te mogen leveren, ondanks de benoeming van oud-CDA-fractievoorzitter De Hoop Scheffer tot secretaris-generaal van de Navo. De CDA’er wijst erop dat onlangs oud-staatssecretaris De Vries (VVD) is benoemd tot Europees terrorismebestrijder.

De VVD-lijsttrekker voor de komende Europese verkiezingen, Maaten, zal Bolkestein missen. „Hij is ons vlaggenschip in Europa. Wij zijn trots op wat hij gedaan heeft”, zei Maaten vrijdag.

PvdA, D66 en SP in de Tweede Kamer vinden dat de politiek een opvolger van Bolkestein moet kiezen. Momenteel wordt de Nederlandse eurocommissaris door het kabinet benoemd. Dit voorstel komt er niet door. Naast de regeringspartijen CDA en VVD hebben ChristenUnie en SGP daar bezwaar tegen. De fracties hebben samen een nipte meerderheid in de Tweede Kamer.

De lijsttrekker van de ChristenUnie/SGP in het Europees parlement, Blokland, kan begrijpen dat Bolkestein gezien zijn leeftijd stopt: „Nog vijf jaar zo’n zware baan vervullen, zou wel erg zwaar zijn.” Volgens Blokland moet Nederland wachten met de benoeming van een opvolger tot duidelijk is welke post Nederland in de Commissie moet gaan bekleden. Dat zal rond de zomer zijn. Als duidelijk is welke portefeuille de betrokkene krijgt, kan de beste kandidaat worden benoemd, zo redeneert Blokland.