Hij geniet enorm van de saamhorigheid. Wim van den Berg (62), voorzitter van het bestuur, is twaalf jaar lid van ”DEV”. Het mannenkoor telt zo’n negentig leden, en geeft tussen de vijftien en de twintig uitvoeringen per jaar. Van den Berg groeide ermee op. Thuis lagen vroeger op zondag de platen van het mannenkoor op de pick-up, zegt hij. „Mijn vader is zo’n zestig jaar lid geweest, en gaf altijd hoog op van het koor. Er was zo’n goede sfeer, zei hij, en je kon mee met buitenlandse reizen. Als je jong bent, denk je: Oké, die mensen hebben vertier. Nu ik zelf ouder ben, merk ik: het is inderdaad zo, die saamhorigheid. Dat is hét kenmerk van DEV.”

Secretaris Daan van Maanen (70) kan dat bevestigen. „Ik ben lid sinds 1999. Met veel plezier ga ik altijd naar de repetities op donderdagavond. Wat Wim vertelt, ervaar ik ook. DEV is een christelijk koor, maar we plakken elkaar geen etiket op. Er is geen hokjesdenken, wat ik erg waardeer. De liederen die worden gezongen, zijn meestal geestelijk. Soms zingen we iets anders, dat is ook mooi.”

Dirigent Gerwin van der Plaats (39) was als jongen al in de ban van zijn voorganger Klaas Jan Mulder, de vorige dirigent. „Mulder was mijn grote voorbeeld, ik ging naar al zijn concerten. Op mijn tiende of elfde jaar ben ik donateur van DEV geworden. In Nieuwegein, waar ik toen woonde, verkocht ik lp’s en cd’s aan de deur. Dan mocht je 2,50 gulden per verkocht exemplaar zelf houden. Van dat geld kon ik zelf ook weer platen kopen en aan mijn collectie toevoegen.”

Sigarenmakers

Een eeuw geleden was Kampen nog volop een stad van sigarenmakers, met grote fabrieken als Smit, Ten Hove en la Bolsa. De mensen werkten er aan lange tafels. „Mijn vader werkte er ook”, vertelt Van den Berg. „Hij moest de randen van de sigaren snijden. En dan begon er eentje aan zo’n tafel te zingen, en dan viel een ander in, en weer één – er werd heel veel gezongen. Gewoon onder het werk. Kampen had voor 1917 al wel een mannenkoor, maar om daar lid van te worden, moest je hervormd zijn. Toen is er gezegd: Jongens, we vormen een mannenkoor, en het maakt niks uit van welke kerk je bent. Als je dan met je medekoorleden aan zo’n lange tabakstafel zat te zingen, leerde je die stukken natuurlijk heel snel.”

Dirigent Van der Plaats vindt het „grappig” dat DEV in de beginperiode „de christelijke zang- en reciteervereniging” heette. „Er werd niet alleen gezongen, er werden ook toneelstukjes opgevoerd. Dirigent Jan Belder wilde zich echter alleen richten op het meedoen aan concoursen, want DEV sleepte de ene na de andere prijs in de wacht. Belder zei: Weg met die toneelstukjes, die zijn me een doorn in het oog. Ze kosten te veel tijd.”

Drank

In de begintijd oefende het mannenkoor in het Kamper Koffiehuis en later in verenigingsgebouw Gedenk het Woord, waar nu de evangelische boekwinkel is gehuisvest. Van den Berg: „En dan gingen de mannen in de pauze naar de overkant, de kroeg in.” Van Maanen, glimlachend: „Het koffiehuis, hè.” Van den Berg: „Ja, het was een christelijk café. In de pauze gebruikten de mannen er een pilsje, en dan gingen ze weer naar de overkant, verder zingen. Zo gaat het nu nog. We repeteren tegenwoordig in het kerkelijk centrum Open Hof. In de pauzes neemt 60 procent van de mannen een pilsje, en 40 procent een kop koffie. En dan zitten we bij elkaar aan tafel en is het heel erg gezellig.”

Van der Plaats nuanceert: „Er zijn wel tijden geweest dat het drank- en sigarettengebruik overmatig was, ten opzichte van waar een christelijk koor voor zou moeten staan. Vroeger was het ook mogelijk om jenever te drinken. Het koor kreeg daardoor weleens de bijnaam Door Een glas Verbonden. Dat zijn toch wel dingen waar je wat minder trots op bent. Het hoorde bij de tijdgeest. In de jaren zeventig, tachtig en negentig kon het allemaal niet op. Je zag het ook bij kerkenraden, de consistories stonden geregeld blauw van de rook. We hebben als koor het gebruik van sterkedrank teruggebracht. Tegenwoordig schenken we alleen nog wijn en bier. Ik hoor van collega-dirigenten dat ook bij andere koren de regels zijn aangescherpt.” Van den Berg: „Ik geloof niet dat het vroeger echt te gek geweest is.” Van Maanen: „Ja, maar je hoort soms wel koorleden zeggen: De pauzes zijn weer normaal geworden.”

Klaas Jan Mulder

Vooral dirigent Klaas Jan Mulder heeft de geschiedenis van het Kamper mannenkoor gestempeld. Mulder stond meer dan 48 jaar, van 1960 tot 2008, op de bok. Onder zijn leiding groeide DEV van 80 naar 160 leden. De kerstconcerten in de Kamper Bovenkerk werden een traditie. Speciaal voor zijn koren schreef Mulder arrangementen van geestelijke liederen en psalmen, klassieke melodieën, delen uit de musical ”The Sound of Music” en negrospirituals. Van der Plaats: „Ik denk dat de mannenkoormuziek in christelijk Nederland grotendeels aan hem te danken is. In navolging van DEV zijn er veel mannenkoren opgericht. En nog steeds zie je dat zijn muziek populair is.” Van den Berg: „In het contract met de platenmaatschappij stond dat DEV elk jaar een plaat moest maken. Daarom zijn er maar liefst 45 platen en cd’s gemaakt. Geen koor heeft zo veel geluidsopnamen op zijn naam staan.”

Van Maanen herinnert zich Klaas Jan Mulder als een man met humor en een bijzondere manier om muziek over te brengen op de koorleden. „Hij had geen vriendjes, maakte geen onderscheid tussen koorleden. Iedereen was voor hem gelijk. Hij noemde de koorleden „zijn jongens.”” Van den Berg: „Kenmerkend vond ik zijn uitspraak: „Komt goed.” Dat was een soort stopwoord. En het kwam ook altijd goed.”

Dirigent Van der Plaats vindt het weleens lastig als mensen vragen: Is die oude DEV-klank er nog? „Wat is dan die oude klank? Is dat de klank van de plaat uit 1969, van het koor toen er nog 160 leden waren, of van het koor vlak voor Mulder overleed? Ik durf te zeggen dat de klank er nog steeds is. Het eigene, die bronzen, ronde, warme klank, heeft met de Kamper bevolking te maken. In Urk of in Heerde klinken de mannenkoren anders. Maar het is wel lastig om te zeggen: dit is de échte koorklank.” Van den Berg: „Wij zingen langzamer, meer gedragen en gebonden dan andere mannenkoren, ook dat kenmerkt DEV.”

Zonlicht

In november vorig jaar maakte DEV in de Bovenkerk de opname voor een jubileum-cd. „Het was een heel donkere dag”, blikt Van der Plaats terug. „Er was geen zonnetje te bekennen. Wij stonden daar als koor in de kerk te zingen. Ik had net tegen de mannen gezegd: „Let op die laatste regel”, bij ”Vaste Rots van mijn behoud”. Opeens valt er uit het niets een zonnestraal door het raam van de Bovenkerk. Het hele koor staat in het licht, precies bij de woorden: „Rots der eeuwen.” Alsof God Zelf zei: Ik ben jullie Rots der eeuwen. Hoe mooi was dat. Er zijn koorleden die hebben staan huilen. Het enige wat ik kan zeggen: Als dat geen genade is… Toen de koorleden een titel mochten aandragen voor de jubileum-cd, kwamen diverse mannen met deze woorden: ”Rots der eeuwen” – en dat is de naam geworden.”

Honderd jaar Christelijk Kamper Mannenkoor DEV

Het Christelijk Kamper Mannenkoor Door Eendracht Verbonden (DEV) werd opgericht op 2 januari 1917. Het koor geeft op 18 februari zijn officiële jubileumconcert in de Bovenkerk in Kampen. Er zullen dan nummers uit de honderdjarige koorgeschiedenis ten gehore worden gebracht, zoals ”Aan U, o Koning der eeuwen”, ”Vaste Rots van mijn behoud” van Jan Belder en bewerkingen over Psalm 42 van Klaas Jan Mulder. Ook wordt de dubbel-cd ”Rots der eeuwen” gepresenteerd. Naast de vaste medewerkers treedt de Britse violist Michael Foyle op. Zijn overgrootvader stond aan de wieg van DEV.