De dingen moeten nu snel gaan. Eind volgende maand is de machtsoverdracht van de bezettende militaire coalitie aan een interim-regering. Maar VN-gezant Lakhdar Brahimi wil dit overgangskabinet al aan het eind van deze maand op de rails hebben. Ongeveer gelijktijdig moet de VN-resolutie worden aangenomen.

Hoewel veel nog moet worden geregeld, is nu al duidelijk dat de tijdelijke machthebbers van Irak niet veel te zeggen krijgen. De door de Verenigde Staten geleide bezettingsmacht wil nog veel bevoegdheden aan zichzelf houden. Nieuwe wetten mag de overgangsregering nog niet maken.

De belangrijkste opdracht voor de nieuwe regering is het houden van verkiezingen voor de nationale vergadering. Dit 275 leden tellende lichaam moet voor 31 januari 2005 worden gekozen. Dan komt er ook weer een andere regering. Het is de bedoeling om in december 2005 opnieuw verkiezingen te houden zodra de nationale vergadering een nieuwe grondwet heeft gepresenteerd. Deze tijdschema’s staan echter onder grote druk vanwege de situatie in Irak. En omdat de omstandigheden steeds slechter worden, zullen veel streefdatums niet worden gehaald.

Bij de verkiezingen krijgt de Iraakse regering hulp van de Verenigde Naties. Enkele dagen geleden keerde VN-functionaris Carina Perelli terug van een reis naar Irak om daar een nieuwe kiesraad te helpen vormen. Het uitgangspunt is dat alleen Irakezen stemrecht hebben in die raad. „Wat we hebben gezien, is een zeer, zeer sterke wens en beslistheid om hun stem voor het eerst te laten horen”, aldus Perelli in The New York Times.

De rol van de VN bij de verkiezingen is echter niet zonder voorwaarden. „Als de veiligheid niet beter wordt, zullen de VN niet deelnemen aan het verkiezingsproces”, aldus Perelli.

Na de diplomatieke crisis van vorig jaar en de daaropvolgende oorlog nam de Veiligheidsraad twee resoluties over Irak aan. Maar de Amerikanen waren er toen nog helemaal niet aan toe de „debatclub aan de Hudson” veel ruimte te geven. Inmiddels staan de Amerikanen noodgedwongen opener tegenover een VN-rol in Irak.

Waarnemers verbaasden zich er vorige week over dat de regering-Bush zo positief reageerde op de voorstellen van Brahimi in de VN-Veiligheidsraad om slechts een overgangsregering te benoemen en hem daarin min of meer de vrije hand gaven. Terwijl het duidelijk is dat deze Algerijnse oud-minister van Buitenlandse Zaken niet bij voorbaat de Amerikaanse belangen zal dienen.

Enkele weken geleden nog noemde Brahimi de Israëlische politiek „vergif” voor het hele Midden-Oosten. Daarmee gaf de Arabier niet zozeer een knauw aan premier Sharon van Israël, maar vooral aan president Bush, die zich inmiddels meer dan ooit pal achter de Israëlische regering opstelt. Bovendien maakt Brahimi geen geheim van zijn misprijzen voor de Amerikaans gezinde Ahmed Chalabi, die de huidige Iraakse bestuursraad leidt. Uit de positieve bejegening van Brahimi door de Amerikanen valt af te leiden dat het Witte Huis inziet dat de klus in Irak de supermacht boven het hoofd groeit.

Brahimi keerde deze week weer terug naar Irak en zal daar ongeveer veertien dagen blijven. De Britse en de Amerikaanse regeringen laten de inhoud van de resolutie afhangen van Brahimi’s nieuwe rapport aan de Veiligheidsraad. „Dat betekent dat we pas half mei aan onze schetsen kunnen beginnen”, zegt een Britse diplomaat in New York. The Washington Post echter meldt op basis van een diplomatieke bron dat de Amerikaanse regering „verrassend eensgezind” is over de inhoud van de resolutie. Het ligt daarom voor de hand dat de Britten en de Amerikanen nu al wel kladjes hebben uitgewisseld.

Het belangrijkste doel van de nieuwe resolutie is de erkenning van de interim-regering. Of, zoals een Amerikaanse functionaris zegt, ze moet dit kabinet „legitimiteit geven in de ogen van de wereld.” Anders blijft het voor de wereldopinie toch een Amerikaans marionettenbewind. Daarnaast moet in de resolutie de macht worden verdeeld tussen de militaire bezettingsmacht en de Verenigde Naties.

Het is nu al duidelijk dat de resolutie geen voorziening bevat voor een VN-vredesmacht in Irak. „Secretaris-generaal Kofi Annan heeft duidelijk gezegd dat dit op korte termijn is uitgesloten”, zegt zowel een Britse als een Duitse diplomaat.

Hoewel de VN dus geen troepen naar Irak sturen, verwachten Blair en Bush wel dat de resolutie zal leiden tot een verbreding van hun afbrokkelende coalitie. De nieuwe Spaanse regering bijvoorbeeld zoekt nu aansluiting bij Duitsland en Frankrijk. De Britten en de Amerikanen hopen echter dat meer landen militairen zullen leveren als de rol van de VN groter is. Bij de slechte berichten dat de Amerikanen langer en met meer manschappen in Irak blijven, zou dat goed nieuws zijn voor de twee geplaagde wereldleiders.

Britse en Amerikaanse diplomaten zijn opvallend optimistisch over de nieuwe resolutie. Een Britse woordvoerder verwacht dat het „behoorlijk makkelijk” zal zijn het eens te worden. „De situatie is heel anders dan vorig jaar. Momenteel wil de wereldgemeenschap een signaal van eensgezindheid geven en Irak gezamenlijk de goede kant op sturen”, aldus de Britse functionaris.

Het is de vraag of de Britten en de Amerikanen zich vooraf niet te rijk rekenen. De Franse president Jacques Chirac zei vorige week in een persconferentie te betwijfelen of zijn regering de resolutie zal steunen. En de Duitse minister Joschka Fischer van Buitenlandse Zaken stelt deze week in Der Spiegel een duidelijke eis aan de nieuwe resolutie. „De VN leiden het politieke proces, niet Amerika”, aldus Fischer. „Als dit vorig jaar al was gebeurd, zou de situatie er nu iets beter hebben uitgezien.”