Alle hens aan dek na aanvaring op de Maas
Stuwen en sluizen zijn noodzakelijke obstakels in Nederland. „Zonder stuw geen scheepvaart.” De aanvaring bij Grave van donderdag toont de kwetsbaarheid van zo’n waterkering. Rijkswaterstaat werkt met man en macht aan oplossingen. „Alle hens aan dek.”
Een Slowaakse schipper (52) vaart op 29 december met z’n Duitse binnenvaarttanker dwars door de stuw bij Grave in de Maas. Bij de aanvaring in dichte mist zijn drie jukken onherstelbaar beschadigd. Twee lijken te repareren.
Ook de betonnen onderwaterconstructie van de stuw heeft „behoorlijke schade” opgelopen, meldde Suzanne Maas van Rijkswaterstaat (RWS) dinsdag. De waterbeheerder overweegt een tijdelijke waterkering voor de kapotte stuw te plaatsen. Deze moet wel binnen 48 uur te verwijderen zijn.
Het peil in de Maas kan door regen- en smeltwater namelijk snel stijgen. „Veiligheid voorop.”
Bij de aanvaring van donderdag is de Maas door een 25 meter breed gat in de stuw leeggelopen. Het waterpeil in de Maas en het Maas-Waalkanaal daalt in korte tijd 3 meter naar iets meer dan 4,9 meter boven NAP. Jachten en woonboten liggen –scheefgezakt– op het droge. Alsof er een stop uit de jachthaven is getrokken.
Het resultaat van ingezette noodpompen –5000 kubieke meter per uur– om het waterpeil in het Maas-Waalkanaal op te krikken, valt tegen. Scheepvaartverkeer op het kanaal is pas in de loop van volgende week „beperkt” mogelijk, aldus RWS dinsdag. Eerder was de hoop op eind deze week gevestigd.
De dijken, bedoeld om het land te beschermen tegen hoogwater, lopen op dit moment gevaar, juist door de lage waterstand. Het grondwater staat hoger dan het rivierwater. „Aan de binnenkant van de dijk kan daardoor kwelwater ontstaan, waarbij zand en klei wegspoelen en de dijk verzwakt raakt”, aldus Arny Raedts van het Waterschap Limburg. RWS roept mensen op niet langs het water te struinen.
Kostenpost
Dagelijks passeren zo’n 75 tot 100 schepen de sluizen in de Maas, vergelijkbaar met zo’n 1800 tot 2000 vrachtwagenladingen. De stremming bij Grave jaagt veel bedrijven op kosten door tijdverlies en zorgt ook voor extra brandstofkosten omdat ze moeten omvaren.
„Uiterst vervelend”, stelt Leny van Toorenburg van brancheorganisatie Koninklijke BLN-Schuttevaer. „Wij willen een betrouwbare partner zijn voor de logistieke sector, maar een aantal schepen valt nu onbedoeld uit.” Bovendien zijn verschillende bedrijven niet bereikbaar over het water.
De BLN-beleidsadviseur schat de kosten voor de binnenvaart op een slordige 300.000 euro per dag. „Een exacte schadepost is lastig te geven, omdat we niet alle gedupeerde ondernemers in beeld hebben. Sommige varen om zonder dit te melden.” Naar schatting 75 schippers zijn direct gedupeerd.
Roodgloeiend
Rijkswaterstaat maakt overuren om de problemen op te lossen, zegt woordvoerder Maas. „De telefoon staat roodgloeiend. Het is voor ons alle hens aan dek. Verloven zijn ingetrokken.”
De politie onderzoekt de exacte toedracht van de aanvaring. De Slowaakse schipper is aangehouden. Bij de stuw staan duidelijke borden die verwijzen naar de juiste route. Bovendien liggen er ballenlijnen in het water om het scheepvaartverkeer te alarmeren. „De schipper moet veel over het hoofd hebben gezien.”
Een zogenaamde aanvaarbeveiliging –een balk vóór de stuw– ontbreekt echter. Rijkswaterstaat heeft geen rekening gehouden met een onwaarschijnlijke aanvaring van de stuw, omdat de sluis voor schepen zich op veilige afstand bevinden.
Maatregelen zijn nooit nodig geweest. „De waterkering ligt er sinds 1928. Per jaar passeren zo’n 9000 schepen de stuw. We zijn voorbereid op aanvaringen van sluizen, maar niet op een aanvaring van de stuw”, meldt Maas. „Dit is zó uitzonderlijk.”
Obstakel
Stuwen en sluizen vormen een obstakel voor de scheepvaart. Rijkswaterstaat beheert 3460 kilometer aan kanalen en rivieren, 93 sluiscomplexen en 323 bruggen om de binnenvaart vlot te laten passeren.
De Maas is daarbij een van de belangrijkere waterwegen van Nederland. De 935 kilometer lange rivier ontspringt in Frankrijk, stroomt door België en komt bij Eijsden (Limburg) ons land binnen. De Maas wordt gevoed door regenwater. Soms valt de rivier bijna droog, soms treedt hij buiten zijn oevers.
De Maas is van nature een onbevaarbare rivier. Scheepvaart is alleen mogelijk door de aanleg van stuwen en sluizen. Een reeks stuwen houdt het water tegen en maakt scheepvaartverkeer over de gekanaliseerde rivier mogelijk.
Het water in de Maas daalt in ons land met maar liefst 45 meter. Het grootste hoogteverschil bevindt zich tussen Borgharen en Lith. Zeven stuwen (bij Borgharen, Linne, Roermond, Belfeld, Sambeek, Grave en Lith) zorgen er daar voor dat het waterpeil niet te sterk wisselt.
Oponthoud
De binnenvaart maakt dankbaar gebruik van stuwen en sluizen, ondanks het oponthoud dat deze meebrengen, legt Van Toorenburg van BLN-Schuttevaer uit. „Stuwen zijn de enige mogelijkheid om de Maas bevaarbaar te maken. Zonder stuwen geen binnenvaart op de Maas.”
„De vertraging hoort bij het vak”, relativeert de BLN-beleidsadviseur. „Vervelend voor binnenvaartschippers is dat zij door de stremming bij Grave nu ineens zes sluizen moeten passeren, omdat ze bijvoorbeeld via België moeten omvaren.”
De pijn is nog lang niet geleden. De stremming op de Maas gaat naar verwachting nog weken duren.