„Kijkend naar de toekomst stel ik vast dat de vertrouwenslijn Sektesignaal op dit moment in een duidelijke behoefte voorziet en dat het belangrijk is dat zij haar netwerk uitbreidt”, schreef toenmalig minister Opstelten op 9 oktober 2013 aan de Tweede Kamer. „Duidelijk taal, toch?”, zegt Karin Krijnen, woordvoerster van de vertrouwenslijn. En zo is het, Opstelten stak zijn mening niet onder stoelen of banken. Sektesignaal, ingesteld na onthullingen in de media over de Nederlandse tak van de sekte Miracle of Love, mocht er zijn.

Heel anders is het gesteld met de waardering van Opsteltens opvolger, Van der Steur. Een vorige week gegeven toelichting op de concept-justitiebegroting voor 2017 en verder is kort en krachtig: volgend jaar wordt de subsidie gehalveerd tot 51.500 euro. Daarna houdt het op.

Van een gewaardeerde naar een overbodige organisatie; hoe kon dat in drie jaar tijd? Krijnen: „In 2013 liet het ministerie onderzoek doen naar misstanden binnen sektes. De uitkomst was: misstanden komen voor, maar zedendelicten, mishandeling, bedreiging en overige overtredingen van de strafwet zijn een zeldzaamheid.”

De onderzoekers kwamen tot de slotsom dat uitbreiding van het strafrechtelijk instrumentarium niet nodig was. Wel sloot het rapport af met het pleidooi voor een voorziening die slachtoffers indien nodig kon doorgeleiden naar politie, justitie of een andere autoriteit. „Opstelten kon opgelucht ademhalen”, zegt Krijnen. „Het Sektesignaal was er al, hij hoefde niet extra’s meer te doen.”

Van der Steur gaf afgelopen juni voor het eerst blijk van zijn ongenoegen. In de Tweede Kamer liet hij zich ontvallen dat hij in het werk van Sektesignaal meer „focus” wilde zien. Prima dat de organisatie alert was, maar aan de bel trekken moest Sektesignaal eigenlijk alleen maar doen bij meldingen met een strafrechtelijk karakter. „Zodat we er ook iets mee kunnen doen”, zei Van der Steur.

„Het ligt veel genuanceerder”, zegt Krijnen. „Bij de oprichting eind 2012 kreeg het Sektesignaal een beperkte taakopdracht mee; een luisterend oor bieden aan slachtoffers. Dat ging knellen, we wilden ook dat de misstanden waar zij melding van deden, werden aangepakt. Dat kan knap lastig zijn, want niet elke misstand is aan te pakken. Neem gezinsleden die hun zorg uiten over een broer of zus met wie zij geen contact meer kunnen krijgen sinds hij of zij bij een sekte is gegaan. Meer dan wat goede tips geven, kun je dan eigenlijk niet doen.”

Krijnen hoorde ook de verhalen over sekteleden die van de ene op de andere dag alleen nog maar ongekookt, rauw voedsel mochten eten. „Wat doe je als je broer of zus als gevolg daarvan ondervoed raakt, in het ziekenhuis belandt, dan weer terugkeert naar de sekte en in hetzelfde spoor verder gaat? Of onder druk dure cursussen moet volgen of enorme geldbedragen moet doneren? Wij probeerden zulke melders in contact te brengen met advocaten, in de hoop dat zij mogelijkheden zagen om zo iemand onder curatele te plaatsen.”

Stevige voorbeelden van misstanden waar justitie aan te pas kwam, zijn er, anders dan Van der Steur lijkt te suggereren, inmiddels echter volop, zegt Krijnen. „Een onderzoeker van de Universiteit Gent heeft recent 199 bij ons binnengekomen meldingen geanalyseerd. Bij 78 meldingen was er sprake van mogelijk strafbare feiten; bij 38 procent daarvan zelfs van een combinatie van bijvoorbeeld uitbuiting, intimidatie, fraude of mishandeling.

Intussen hebben ook wij wel degelijk zaken aangebracht bij justitie. Dat kostte tijd, het doorgeleiden van meldingen was iets wat we zelf vanuit het niets op poten moesten zetten. Momenteel hebben we in de strafrechtketen een goede naam. Men begint in te zien dat slachtoffers van een sekte vaak slachtoffer zijn van mensenhandel. Mensen laten zwoegen zonder salaris, mensen zonder beschermende maatregelen asbest laten verwijderen van een verenigingsgebouw; dat komt allemaal voor.”

Stel het Sektesignaal in staat zulke meldingen door te blijven geven, is Krijnens smeekbede. „We moeten ophouden om bij sekten alleen te denken aan schattige groepjes met een zweverig imago. Het gaat soms om keiharde criminaliteit.”

Als er sprake is van een combinatie van strafbare feiten zal een slachtoffer bij meerdere autoriteiten moeten aankloppen, betoogt Krijnen. „Bij de politie, de fiscus, de arbeidsinspectie; noem maar op. Het is goed denkbaar dat hij bij een van de drie gehoor krijgt, maar in je eentje contact houden met drie toezichthouders is bijna niet te doen. Door de jaren heen is dat echt onze expertise geworden. Wij zijn een spin in het web, een verbindend element. En dat terwijl we slechts voor een ton op de justitiebegroting staan.”

Of die typering genoeg zal zijn om Van der Steur te vermurwen weet ze niet. „Mogelijk interesseert het hem dat door ons toedoen een aantal sektarische organisaties hun anbi-status is kwijtgeraakt. Ze bleken daar onterecht gebruik van te hebben gemaakt, met als gevolg dat ze nu alsnog moeten dokken. Wij spekken de staatskas; dat moet toch reden genoeg zijn om met ons door te gaan?”