Psalmen zijn gebeden, bedoeld om de gelovigen tot bidders te maken. God geeft dus niet alleen woorden waarin Hij ons Zijn boodschap geeft, maar ook woorden waarin Hij ons leert hoe we Hem zullen antwoorden, hoe we oprecht en intens met Hem leren spreken.

Dit wordt verdiept door Jezus’ omgang met de psalmen. Ze spelen een belangrijke rol in Zijn leven en lijden. Na Zijn opstanding laat Hij de apostelen zien hoe Hij Zelf de psalmen heeft verstaan, gebeden, geleefd en vervuld. Na Pinksteren zien we de apostelen bij uitstek de psalmen gebruiken. De Psalmen zijn het meest geciteerde oudtestamentische boek in het Nieuwe Testament. De apostelen zijn de psalmen met Jezus gaan meebidden. Wij worden geroepen de psalmen in en met de Heiland te zingen. De psalmen zijn in de Heiland gekleurd door Zijn bloed, verrijkt met „Abba, Vader.” Als je een psalm zingt, word je verenigd met het bidden van Jezus en kom je dus heel dichtbij Zijn hart.

Diepte en hoogte

Een tweede belangrijk punt van de psalmen is dat ze zich richten op ons innerlijk, onze ziel. Ze tonen wat er omgaat in het hart van een mens die God liefheeft en met God leeft. Luther zei dan ook: „In de psalmen kijk je de heiligen in het hart.” In andere boeken lees je hoe ze leven. Maar uit de psalmen leer je hoe een gelovig hart voelt, denkt, bang kan zijn, berouw kan hebben, vertrouwen krijgt, blij is, God looft. Daarom kan een christen er zo’n sterker en rijker geloofsleven van krijgen. Want ze bevatten de grootste diepten en noden van je eigen hart en leven. Maar ze trekken je ook op tot de hoogte van God en Zijn heil. Psalmen kunnen het hart zo vol maken van vertrouwen, blijdschap, liefde en uitzicht.

Dit betekent niet dat de psalmen altijd uiten wat je voelt. Soms gaat de psalm dwars tegen je eigen gevoel in. Bonhoeffer zegt: „Niet de armoede van ons eigen hart, maar de rijkdom van Gods Woord moet ons gebed bepalen.” En dat gebeurt door de psalmen. Ze trekken je boven je soms zo warrige en wereldse hart uit op God aan. Ook als een mens zwaarmoedig is, zonder vertrouwen, leeg, vol verveling.

Bevindelijk leven is niet dat je leeft op wat er aan gevoelens en stemmingen in jezelf is. De Heilige Geest geeft de psalmen als middel om niet gevangen te hoeven zijn in je eigen gevoel of stemming, maar om in de werkelijkheid van God gesterkt te worden en zo heilige, goede, rijke gevoelens in je hart te ontvangen. De psalmen behoren bij het leven door de Geest. Wie de inwerking van de Heilige Geest in eigen hart zoekt, die krijgt in de psalmen een geweldig middel waardoor Hij werken wil.

Monotoon

Nog een uitwerking van de psalmen op je geestelijk leven: ze leren je vele soorten gebeden aan. Het monotone gaat van je gebeden af. Soms zegt iemand: Ik heb het gevoel altijd maar hetzelfde te bidden. De psalmen leren vragen, smeken, klagen, danken, vertrouwen, schreeuwen, fluisteren, twijfel bekennen, aanbidden, prijzen, zekerheid uitjubelen. Door de psalmen krijg je een rijk gebedsleven, met hoogten en diepten, waarin je leert je hart persoonlijk en echt open te leggen voor God en Hem alles te vertellen. Ze leren je niet alleen te aanbidden, maar ook niet alleen te klagen. Ze leren je niet alleen zonde te belijden, maar ook met heel je hart te aanbidden en groot te maken.

Maar hoe kan dat praktisch gebeuren in ons leven? Hoe kunnen de psalmen zo’n uitwerking hebben? Om te beginnen in de kerk. De eerste eeuwen na de Reformatie werden de psalmen op volgorde en in z’n geheel gezongen. Sinds enkele eeuwen zoekt de predikant psalmen bij de preek. Allerlei psalmen dreigen daardoor op de achtergrond te raken. Het is van groot belang te proberen ook minder bekende psalmen te laten zingen. Ook klaagpsalmen. Een mogelijkheid is om voor of ergens tijdens de dienst de psalmen op volgorde te zingen. De Psalmen zouden ook als extra Schriftlezing gelezen kunnen worden. En er zou meer uit gepreekt kunnen worden.

Psalmen zingen kan ook in andere verbanden. Aan tafel, bij het afsluiten van de maaltijd is een goed moment. We lezen al in de Vroege Kerk bij Clemens dat het zo gedaan werd. Of op catechese. Jongeren zingen soms liever het lied, begrijpelijk op zich. Maar je helpt ze niet door de psalmen nog onbekender te laten worden. Je dringt de psalmen pas binnen als ze je vertrouwd worden, nabijkomen. Dat is meestal een langere weg dan bij een lied. Daarom moeten we wegen vinden om het gebedenboek van de Heilige Geest te behouden voor de nieuwe generatie. Voor hun geestelijke rijkdom.

Overnemen

De Psalmen moeten ook hun plaats innemen in ons persoonlijk leven. Het is goed ze onberijmd te lezen, waarbij het advies geldt: niet te veel achter elkaar lezen. Naast lezen is vooral het mediteren, het herkauwen van groot belang. Daardoor komt de psalm de aderen van de ziel in. Neem een enkel vers om dat te proeven, erover na te denken, stil te worden, te mediteren. Heel veel lezen kan op termijn ook afkeer in de hand werken. Neem tijd voor concentratie. Gewoon stil overdenken en je hart met het vers van de psalm tot God verheffen. Lezen is nodig om vertrouwd te raken met de Psalmen. Overdenken is het middel om de rijkdom ervan te ontvangen. In persoonlijk gebed mag je datgene waar de dichter om vraagt overnemen en God daar Zelf om vragen. Je merkt dan dat je voor jezelf leert bidden, maar ook sterk voor het hele volk van God, degenen om je heen, de gemeente.

Luther zegt ergens: „Ook mensen die niet graag lezen kunnen mooi de Psalmen uit hun hoofd leren. Dan hebben ze de hele Bijbel in beknopte vorm bij zich.” Door veel psalmen te zingen, word je gedompeld in de volheid van Gods Woord met zijn vele aspecten. En dat wil in je hart telkens weer rijke en gezegende gedachten geven.

De auteur is predikant van de hervormde gemeente te Bergambacht. Dit artikel is een bewerking van de lezing die hij woensdag hield op een studiedag van de Gereformeerde Bond.