Column: Een kerkdienst is meer dan een concert
Het is een kreet die nog weleens klinkt: „Een kerkdienst is geen concert!” Wat ermee bedoeld wordt, hangt natuurlijk nogal af van wie het zegt en in welk verband, maar een situatie als de volgende is niet denkbeeldig.
In het dorpskerkje werd het orgel al jaren bespeeld door enkele (inmiddels wat oudere) amateurorganisten. Ze speelden niet onverdienstelijk, maar toch enigszins voorspelbaar. De meeste gemeenteleden hoorden het al niet meer en de kerkmuziek functioneerde als de achtergrondmuziek in de buurtsuper: goed voor het juiste sfeertje en een vertrouwd gevoel. Toen kwam er een nieuwe organist, die niet alleen anders speelde dan de anderen, maar ook afwisselde qua stijl en expressie. Sommigen vonden het maar niets. Ze kwamen toch niet in de kerk om naar een organist te luisteren?
Boze tongen in de nasleep van de Reformatie vergeleken het orgelspel met tongentaal; 1 Korinthe 14:13 was een argument om het orgel de kerk uit te werken: liever een paar woorden met verstand dan tienduizend in een vreemde taal. Maar wat zegt Paulus? Het moet uitgelegd worden. Dus: geef muziek een doordachte plek en zorg dat mensen er op de juiste manier bij betrokken worden.
Wacht even, het gaat toch om het Woord? Augustinus was bezorgd dat de zang in de dienst zo mooi was dat het hem afleidde van waar het werkelijk om gaat. Is het niet beter ons, met Calvijn en de gereformeerde Reformatie, te beperken tot het onbegeleid zingen van het Geneefse Psalter? Ik hoor het natuurlijk niet te zeggen als organist, maar: misschien wel. Dat vind ik echter omdat ik vermoed dat de combinatie van de Geneefse melodieën (mits juist gezongen) en een sober, stijlvol verloop van de liturgie de dienst een enorme spirituele zeggingskracht geeft.
En zo komen we bij de kern van de zaak. Wie uit de liturgie schoonheid wil weghalen omdat ze afleidt van waar het om gaat, krijgt er lelijkheid voor terug, of iets grijzigs ertussenin. Ik kan bepaalde facetten van de eredienst onbelangrijk vinden, maar ze zijn er en worden (bewust of onbewust) beleefd. De vraag is dus niet: Hoe zorgen we dat de muziek low profile blijft en het woord de meeste aandacht krijgt? De vraag is: Hoe zorgen we dat alle aspecten van de liturgie in harmonie zijn met wat we verkondigen?
Gemeenten, kerkenraden: bezin u op muziek en liturgie! Ja, het is een woud vol hete hangijzers. Maar als hier, nog los van concrete invulling en persoonlijke wensen, fundamenteel gesprek over komt, dan zal de eredienst, die toch het uitgangspunt en de culminatie van het gemeente-zijn is, veel meer ook als zodanig beleefd worden.
Een kerkdienst is geen concert? Een kerkdienst is meer dan een concert!
