De verkiezingen zijn noodzakelijk geworden omdat premier Gunnlaugsson zich in april terugtrok. Toen bleek uit de Panama Papers dat hij omvangrijke buitenlandse tegoeden nooit had opgegeven. Daarop trad hij af en maakte hij plaats voor de huidige premier Johannsson, die beloofde nog dit jaar verkiezingen uit te schrijven.

IJsland wordt vanouds geregeerd door gematigde partijen zoals de Onafhankelijkheidspartij en de Vooruitstrevende Partij. Door het Panama-schandaal staan die er echter slecht voor in de peilingen. In plaats van de 24 procent in 2013 dreigt de Onafhankelijkheidspartij slechts 8 procent van de kiezers achter zich te krijgen.

Zoals het er nu op lijkt, worden de verkiezingen met 21 procent van de stemmen gewonnen door de Piraten. Die zouden 18 tot 20 van de in totaal 63 zetels kunnen bemachtigen. In 2013 waren de IJslandse Piraten de eerste in Europa die zetels in het parlement kregen, namelijk 3.

De IJslandse Piratenbeweging werd in 2012 opgericht door de huidige leider, Birgitta Jonsdottir (49). Zij was aanvankelijk woordvoerster bij WikiLeaks. Ze heeft trouwens aangegeven onder geen beding premier te willen worden.

De Piratenpartij staat in alle landen voor directe democratie, transparantie in het bestuur en volledige toegang tot bestuurlijke informatie. In IJsland belooft de beweging verder een nieuwe grondwet, die via internet door het publiek tot stand moet worden gebracht. De gedachte hierachter is dat de zogeheten wijsheid van de massa (”wisdom of the crowd”) groter is dan die van deskundigen in regeringsgebouwen. Veel mensen uit de beweging noemen zich anarchist, wat neerkomt op een principieel verzet tegen het overheidsgezag in het algemeen.

De populariteit van de Piraten in IJsland wordt gezien als het bewijs dat kiezers teleurgesteld zijn in de traditionele politiek. Als de partij de verkiezingen ook daadwerkelijk wint, zou IJsland het eerste land zijn waar een beweging aan de macht komt die zich tegen het establishment keert.