Het plan was om een half miljard euro te bezuinigen in de langdurige ouderen- en gehandicaptenzorg. Maar dat gaat niet door, aldus koning Willem-Alexander in zijn Troonrede van dinsdag. Dat is een goede stap, maar niet voldoende om goede ouderenzorg te waarborgen. Er moeten nog meer stappen gezet worden: rust in de sector, meer mogelijkheden voor maatwerk, een onderzoek naar de stapeling van regelingen en focus op de menselijke maat.

De beoogde bezuiniging moest gerealiseerd worden door regionale verschillen in de indicatiestelling (het vaststellen van de hoeveelheid benodigde zorg) terug te dringen, zorggebruik te verminderen en de prijs van zorg omlaag te brengen.

Maar de Algemene Rekenkamer kraakte dit voornemen vorig jaar al af. Het is erg onwaarschijnlijk dat dit bedrag aan bezuinigingen te realiseren was. De verschillen in regionaal zorgverbruik zijn moeilijk terug te dringen, omdat ze moeilijk te verklaren zijn. Waarschijnlijk ligt het vooral aan verschillen in gemiddelde leeftijd en aan de samenstelling van het huishouden, aldus de Rekenkamer. Daar valt dus niets aan bij te sturen.

De verantwoordelijk staatssecretaris onderschreef die conclusie, maar legde de bal toch weer bij de zorginstellingen. Die moesten dan doelmatiger werken en zich meer inzetten om hun cliënten te wijzen op hun eigen mogelijkheden, om daarmee de zorgconsumptie te verminderen.

Onzekerheid

Nu heeft het kabinet na drie jaar van hervormingen en bezuinigingen besloten de voorgenomen bezuinigingen voor 2017 te schrappen, om zorgaanbieders de ruimte te bieden hun kwaliteit van zorg te verbeteren. De stijging van zorgkosten is volgens de Miljoenennota voldoende afgeremd door akkoorden te sluiten met zorgaanbieders en zorgverzekeraars, door inzet op preventie en innovatie en door decentralisatie van extramurale zorg naar gemeenten. Via het programma Waardigheid & Trots, een initiatief van het ministerie van VWS, wordt er geïnvesteerd in de kwaliteit van de ouderenzorg.

Het schrappen van de geplande bezuiniging is echter een eerste noodzakelijke stap, maar zeker niet voldoende. Er is nog te veel onzekerheid. In de achterliggende periode hielden zorgkantoren die het overheidsgeld moeten verdelen bijvoorbeeld de hand op de knip, waardoor ouderenzorginstellingen minder geld ontvingen. Volgens onderzoek van Nieuwsuur staan er al 10.000 mensen op de wachtlijst, terwijl er wel plaats in de instellingen is. Maar deze instellingen durfden het niet aan om deze mensen te plaatsen, gezien de grote financiële onzekerheid. Dat is wrang.

Om deze onzekerheid weg te nemen zijn na het schrappen van de bezuinigingen vervolgstappen nodig. Allereerst moet de ouderenzorgsector nu ruimte en tijd krijgen om de transformatie verder door te voeren. Zorginstellingen, gemeenten, zorgkantoren en verzekeraars houden elkaar in een wurggreep omdat zij afhankelijk zijn van elkaar en telkens in afwachting zijn van gewijzigd overheidsbeleid. Dit belet het innoveren binnen onze sector. De decentralisaties van zorg zijn een feit, maar nu moet er een periode van rust komen om de noodzakelijke veranderingen verder gestalte te geven. Dat wordt niet bevorderd door politieke partijen en de pers die de ouderenzorg voortdurend op de hielen zitten.

Deze rust is ook noodzakelijk om een personeelsbeleid te kunnen voeren waarin ruimte is voor aankomende zorgprofessionals. Te veel instellingen hebben de afgelopen jaren een leerlingenstop ingesteld.

Ook onze ouderen ervaren de onrust. Ik ken voorbeelden van een andere organisatie waarbij ouderen om euthanasie vroegen, omdat ze zich ongewenst voelden door deze ontwikkelingen.

Stapeling

Als tweede draag ik aan dat er meer mogelijkheid voor maatwerk moet worden geboden. Van onze klantadviseurs hoor ik dat de indicatiestelling zo scherp is dat het voor ouderen soms erg moeilijk is om de nodige zorg te kunnen ontvangen.

Ook stel ik een onderzoek voor naar factoren die ongewenst geleid hebben tot vermindering van zorgvragen. De stapeling van eigen bijdragen zou zo’n factor kunnen zijn. Uit onderzoek van Binnenlands Bestuur is namelijk gebleken dat een kwart van de mensen vanwege steeds hogere eigen bijdragen afziet van zorg waar de gemeente verantwoordelijk voor is. Onze klantadviseurs geven aan dat ouderen voor wie dagbesteding cruciaal is, afhaken vanwege de hoge eigen bijdrage. Dat de opeenstapeling van eigen bijdrages voor 2017 ongewijzigd blijft, baart mij dan ook grote zorgen.

Tot slot wil ik een oproep doen aan overheid en zorgkantoor: laat doelmatigheid en efficiency niet ten koste gaan van de menselijke maat. Te vaak wordt geredeneerd vanuit productie, ontwikkelplannen en vergoedingen. Maar zorg gaat over mensen, die recht hebben op goede en liefdevolle zorg in een veilige omgeving.

We dreigen soms bijna te vergeten waar het in onze sector uiteindelijk om draait: het leveren van de beste zorg aan ouderen. Binnen onze organisatie doen we dat bij een opengeslagen Bijbel. Zoals koning Willem-Alexander verwoordde aan het einde van zijn Troonrede: wij bidden om kracht en Gods zegen, niet alleen voor ons eigen werk, maar ook voor de taken en verantwoordelijkheden die onze overheid draagt.

De auteur is bestuurder van Cedrah, een reformatorische organisatie voor ouderenzorg in Zeeland en Zuid-Holland.