Wilders op zijspoor, maar toch invloedrijk
Waar draaide het in de algemene politieke beschouwingen (APB) deze week om? Dit keer relatief weinig om economie en cijfers en veel om ideologie en identiteit. Wie zijn wij, Nederlanders, eigenlijk? Wat zijn onze waarden en normen? En in hoeverre kunnen we van nieuwkomers eisen dat ze zich aan die waarden aanpassen?
Ideale thema’s voor PVV-leider Wilders. Toch domineerde hij het debat minder dan in voorgaande jaren. Jawel, hij werd door andere fractievoorzitters fel geïnterrumpeerd. En als hij het woord voert, veert het publiek op. Maar om nu te zeggen dat de APB om hem draaiden, nee, dat beslist niet.
Eén verklaring daarvoor is het politieke isolement waarin de PVV zich sinds Wilders’ ”minder-minder”-uitspraak (gedaan in juni 2014) bevindt. Sindsdien peinst geen enkele partij er nog over om met hem in een coalitie te gaan.
Tel daar bij op dat er maar geen schot zit in het intern democratischer maken van deze eenmansclub, waardoor de PVV op een wezenlijk punt een buitenbeentje blijft aan het Binnenhof. Eigenlijk kun je –dat heeft het experiment van Rutte I laten zien– als serieuze partij niet regeren met een amateuristische, voortdurend door afsplitsingen en gedoe geplaagde groepering.
Toch is dit slechts één kant van de werkelijkheid. De andere is dat de invloed van dit krakkemikkige vehikel aan het Binnenhof nog onverminderd groot is.
Want natuurlijk knijpen de traditionele middenpartijen hem bij het vooruitzicht dat de PVV bij de aanstaande verkiezingen weleens de grootste zou kunnen worden. En haast alle partijen zijn, aanvankelijk onder invloed van Fortuyn maar daarna ook onder invloed van Wilders, rechtser geworden in uitstraling en standpunten. Dat geldt nog het meest voor de VVD, die als rechtse partij het sterkst de hete adem van de PVV in haar nek voelt. En die door meekleuren met het populistische geluid Wilders de wind uit de zeilen probeert te nemen.
Want het zal waar zijn dat de Schoo-lezing die minister Schippers drie weken geleden uitsprak, haar eerlijke en oprechte mening vertolkte. Maar het was tevens een betoog dat qua thematiek en klankkleur ook door Wilders uitgesproken had kunnen worden. Met slechts dit verschil dat de PVV-leider er enkele onrealistische en rabiate voorstellen aan gekoppeld zou hebben.
En zoals Schippers, in navolging van de PVV, de zórg van veel Nederlanders verwoordde over een mogelijke islamisering van ons land, zo verwoordde Rutte in Zomergasten de wóéde van veel kiezers over de onaangepastheid van veel Turken en Marokkanen. Nee, een concreet beleidsvoorstel deed de premier niet. Wel zocht hij aansluiting bij een diepe onderstroom in de samenleving, zoals ook de PVV dat continu doet. „De meeste Nederlanders vinden dit”, zei Rutte tijdens de APB.
Ja, de enige echte Nederlandse anti-immigratiepartij staat momenteel formeel gezien aan de zijlijn. Maar praktisch gezien heeft zij volop invloed, zowel op de inhoud van het publieke debat als op het daarin gebruikte taalveld. Of was het geen Wilders-speak toen Rutte, bewust en gepland, „pleur op” zei tegen in Rotterdam demonstrerende Erdogan-aanhangers? En hoorden we in zijn uitspraak „Nederland moet Nederland blijven” niet de echo weerklinken van de bekende politicus uit Venlo?
Over de „pleur op”-uitspraak van Rutte valt veel te zeggen. Bijvoorbeeld dat krachttermen met erge ziekten erin altijd ongepast en een premier onwaardig zijn.
Maar de diepste betekenis van zijn uitspraak zit minder in de grove verwoording dan in de strekking ervan. Of Rutte nu „pleur op” of „hoepel op” zei, de teneur is in beide gevallen immers gelijk: een allochtoon die zich misdraagt, moet terug naar het land van oorsprong.
Dat de minister-president van Nederland díé opvatting debiteert, is –hoe je er inhoudelijk ook over denkt– onmiskenbaar een overwinning voor het jongetje dat niet mee mag voetballen, maar vanaf de zijlijn via boze blikken, gebaren of geroep toch het spel beïnvloedt of ontregelt.
