Hij is geen geestelijke en ook niet in dienst van een kerk. Toch heeft de Engelsman zijn hart verpand aan de kerk. Sinds 2004 besteedt hij bijna al zijn tijd aan de door hem opgerichte stichtingen ”Back to Church” en ”Unlocking the Growth”. Onbetaald vrijwilligerswerk, legt hij uit. „Voor mijn levensonderhoud ben ik afhankelijk van wat God mij geeft.”

Michael Harvey volgde een economische studie en stond aan het roer van diverse bedrijven. In 2000 verkocht hij zijn verzekeringsadviesbureau aan een bank, en ging verder als vrijgevestigd adviseur. Vier jaar later „viel alles op zijn plaats” in een gesprek met de communicatieadviseur van het anglicaanse bisdom Manchester. Harvey: „Zij vroeg mijn hulp bij het trainen van geestelijken. Haar idee was het organiseren van een welkomstzondag, om buitenkerkelijken de kerk in te krijgen.”

Lees ook

Harvey: Mensen wachten op uitnodiging voor bezoek kerk

Harvey begon vragen te stellen. Eens per jaar een welkomstzondag? Zijn gasten op andere zondagen niet welkom in de kerk? „Al snel kwam ik er achter dat het idee van een welkomstzondag sympathiek klinkt, maar dat het toch te veel rammelt. Waar ik ook spreek tijdens gemeenteavonden of conferenties, iedereen verzekert mij dat buitenstaanders welkom zijn in zijn of haar gemeente. Iets anders is natuurlijk of die mensen zich ook welkom voelen.”

Veel lastiger is het om buitenstaanders zover te krijgen dat ze überhaupt naar de kerk komen. „Uit onderzoek blijkt dat 80 tot 90 procent van de kerkgangers nooit iemand vraagt om mee te gaan naar de kerk. Ik vroeg de geestelijken in Manchester hoe dat komt. Wat bleek? Bijna iedereen vindt het lastig om op iemand af te stappen. Meestal heeft dat te maken met schroom.”

Welke bezwaren uiten mensen om anderen niet uit te nodigen voor de kerkdienst?

„Ik vertel mijn verhaal over de hele wereld, morgen ook in Amersfoort bij de Raad van Kerken. Ik heb niet de illusie dat ik nieuwe dingen hoor. Veelal is het: „Hij of zij zegt toch ”nee”, dus vraag ik het maar niet.” Of: „Ik weet niet wie ik moet uitnodigen, al mijn bekenden gaan al naar de kerk.” Of: „Stel dat hij of zij moeilijke vragen gaat stellen waarop ik geen antwoord weet.” Maar dat mag geen reden zijn om niet mee te werken aan de voortgang van het Evangelie. Paulus zocht naar geopende deuren om het Woord te verkondigen, maar op de een of andere manier slagen veel christenen daar niet in. Daarom ben ik met een soort trainingsprogramma gestart, dat Unlocking the Growth (het ontsluiten van de groei) heet.

Het is opvallend dat een deel van de mensen anderen al gaat uitnodigen zodra ze er zich bewust van zijn dat ze tot nu toe te beschroomd zijn geweest. Je hoeft er geen training tegen aan te gooien. Mensen snappen uit zichzelf dat het toch wel wat zonderling is dat je in de kerk de weg naar het Leven gewezen krijgt, maar dat je anderen niet uitnodigt om daar ook kennis van te nemen.”

Is het niet bijna onmogelijk om in een geseculariseerde wereld het Evangelie te laten klinken?

„Het Evangelie is altijd recht tegen de wereld ingegaan. Kijk hoe de zendingsreizen van Paulus verliepen. Maar ik ben nog nooit iemand tegengekomen die zei: „Tsjonge, het uitnodigen van een ander om mee te gaan naar de kerk is wel een heel academische bezigheid, dat is mij te ingewikkeld.””

Speelt het probleem meer bij gesloten geloofsgemeenschappen dan bij kerken met een open karakter?

„Dat maakt weinig uit. Om het eens scherp te zeggen: Ik vraag me af of Jezus zo gastvrij was. Maar hij nodigde wel uit: „Komt tot Mij, allen die vermoeid en belast zijt, en Ik zal u rust geven.” Ik bedoel dit: je kunt een aantrekkelijke kerkdienst hebben, maar als kerkgangers belemmeringen voelen om anderen uit te nodigen, dan doet het karakter van de dienst er op dat moment niet toe. Zelfs bij snelgroeiende kerken zie je dat het persoonlijk uitnodigen van buitenstaanders een zwak punt is.

Het gaat er dus niet om of je een traditionele kerkgemeenschap bent of een heel moderne, maar het draait bijna altijd om koudwatervrees om op de ander af te stappen. In het christendom zie je een voortdurende strijd tussen vreesachtigheid en geloof. Terwijl we uit het Woord weten dat het juist op momenten van vrees, aankomt op het geloof. „Vrees niet, geloof alleen.””

Wat betekent dit voor de oplossing van dit probleem?

„Vaak wordt er uitgebreid nagedacht over hoe de kerk kan aansluiten bij de belevingswereld van buitenkerkelijken. De blinde vlek is: we denken na over de uitgenodigde, in plaats van over de uitnodiger. Concentreer je eerst op het aanpakken van bezwaren om anderen uit te nodigen voor de dienst. Als je uiteindelijke doel is dat mensen de drempel overstappen om de zondagse dienst bezoeken, waarom nodig je ze niet rechttoe, rechtaan uit?”

Omdat die kerkdienst misschien niet eenvoudig te volgen is voor een buitenstaander?

„Dan vergeet je dat de kerk de werkplaats van de Heilige Geest is. Stel dat het er traditioneel aan toe gaat, wat geeft het om dat te zeggen op het moment dat iemand op je uitnodiging ingaat? God werkt in de kerk. Hij verandert mensen. Dat hoeven wij niet te doen. Paulus zegt: „Ik heb geplant, Apollos heeft nat gemaakt; maar God geeft de wasdom.”

Ik hoor vaak in kerken: We zoeken een evangelisatiemethode die wérkt, want onze folderactie of het kraampje op de markt levert weinig op. Maar als je je concentreert op wat niet werkt, ga je dan niet aan God voorbij? Misschien vergeet je zelfs de eenvoudigste antwoorden. Namelijk: nodig iemand uit. Zodra diegene daar op ingaat, laat dan merken dat je beschikbaar bent, maar geef het verder aan God over. We moeten leren ”out of control” te raken. Dat geldt zowel voor de uitnodiger als voor degene die we willen bereiken. Zo ontstaat er ruimte om het Woord –dat een kracht Gods is tot zaligheid– zijn werk te laten doen.”

U hebt twaalf jaar ervaring met de Back to Church Sunday. Werkt dat idee?

„In Engeland en achttien andere landen is de laatste zondag van september inmiddels de Back to Church Sunday. Dan worden christenen aangemoedigd om buiten- of randkerkelijken uit te nodigen. Het is mooi dat er zo’n jaarlijkse dag is, want dat vormt een kapstok om concreet aan de slag te gaan. Er doen 40.000 kerken wereldwijd mee. Ik verwacht dat er dit jaar enkele honderdduizenden mensen worden uitgenodigd.”

Wat betekent dat voor het succes?

„Reken niet op een grote toeloop. Meestal levert de Back to Church Sunday per kerk een handjevol gasten op. Uit onderzoek in het anglicaanse bisdom Manchester blijkt dat uit die groep één op de acht na een halfjaar een regelmatige kerkganger is. Vijf van de acht staan welwillend tegenover het nog eens naar de kerk gaan. Slechts twee houden het voor gezien. Dat één op de acht blijft komen, moet ons niet ontmoedigen. Juist voor die enkeling kan de kerkgang het middel zijn waardoor God in zijn leven komt. Bovendien: als in al die deelnemende kerken één gast blijft komen, hebben we het in totaal over 40.000 nieuwe kerkgangers.”

Toch nog even over de schroom om uit te nodigen: de mensen die zeggen dat de ander toch niet naar de kerk zal komen, hebben blijkbaar wel een beetje gelijk.

„Als iemand nee zegt op de uitnodiging, betekent dit dat God niet in zo iemand werkt? Ik weet voorbeelden van mensen die nee zeiden, maar later beseften dat ze daarmee nee gezegd hadden tegen God, en Hem zijn gaan zoeken.”

God moet het dus doen?

„Dat is wat we Bijbels gezien mogen verwachten. Onze taak is de ander uit te nodigen. Maar even belangrijk is om dat in het gebed bij God te brengen. Voordat we de ander uitnodigen: bid om een positieve reactie. En daarna: vraag om zegen over de kerkgang, of vraag bij een afwijzend antwoord of God de ander wil leren luisteren naar Zijn stem.”

Adviseert u kerken om een speciaal programma aan te bieden op de Terug naar de Kerk Zondag?

„Absoluut niet. Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. God is daar waar twee of drie in Zijn Naam bijeen zijn. Bovendien lijkt het mij geen reclame voor de kerk als een gast bij een volgend bezoek zich afvraagt of hij in een ander soort kerk is beland.”

Moet elke zondag niet een Terug naar de Kerk Zondag zijn?

„Dat is een van de dingen waarover we hier in Manchester nadenken. Als je met iets nieuws begint, zoals een Terug naar de Kerk Zondag, is het belangrijk om het behapbaar maken. Dus: eens per jaar, de laatste zondag van september. Rond dat moment laat je kerkmensen nadenken over het uitnodigen van de ander. Dat vergt een cultuurverandering, zoiets kost tijd. Die ene zondag is niet hét antwoord op kerkverlating. Maar bidden of God mensen op je weg plaatst die je mag uitnodigen om naar de kerk te komen, dat kun je het hele jaar doen.”

Michael Harvey

Michael John Harvey (1963) is een anglicaanse christen. In zijn woonplaats Manchester stond hij aan de basis van een beweging waarbij kerkgangers mensen persoonlijk uitnodigen om naar de kerk te komen. Harvey volgde een economische studie en stond aan het roer van verschillende bedrijven. In 2004 richtte hij de stichting Back to Church Sunday (Terug naar de Kerk Zondag) op. In 2010 werd hij directeur van de Unlocking the Growth Trust (Ontsluit de Groei). Zijn organisaties zijn inmiddels actief in achttien landen. Harvey is naast zijn werk onderzoeker aan het St. Johns College van de Durham University. Zijn aandachtsterrein is de invloed van vreesachtigheid, kwetsbaarheid en schaamte op zending. „Mijn bevindingen presenteer ik bij St. Johns College, waar geestelijken worden opgeleid. Ik hoop dat zij daarmee de kerk verder kunnen helpen.” Michael Harvey is getrouwd en vader van drie kinderen.