Ergens in 1712 of 1713 nam Bach een stapel muziekpapier en schreef op elk blad de titel van een kerklied. Hij wilde in de loop van de tijd een voorraad korte koraalvoorspelen maken voor alle zon- en feestdagen van het kerkelijk jaar.

Elke keer als hij inspiratie had, schreef Bach een korte bewerking, tot hij er in 1716 mee ophield. Waarom is niet bekend, waarschijnlijk kreeg hij het te druk. Bach had toen slechts 46 koralen bewerkt, de rest van de pagina’s bleef leeg. Maar dat zal niet lang meer duren. In 2018 moet er een complete versie van dit zogenaamde ”Orgel-Büchlein” verschijnen: Bachs werk aangevuld met dat van 121 hedendaagse componisten.

Dat gebeurt op initiatief van de Britse organist William Whitehead. „Ik kwam op het idee in 2007, toen ik mijn leerlingen op het conservatorium een compositieopdracht had gegeven. Een van hen maakte een prachtige korte bewerking in Bachstijl van een Engelse melodie.”

Whitehead vroeg toen een aantal bekende binnen- en buitenlandse organisten en componisten of ze voor The Orgelbüchlein Project, zoals hij zijn initiatief noemde, een korte koraalbewerking wilden maken. De bewerkingen moesten aan enkele voorwaarden voldoen. „Ze mogen niet te lang zijn, hooguit vijf minuten, liever korter, bijvoorbeeld twee minuten”, zegt Whitehead. „Ook moet de melodie duidelijk te horen zijn en moet het een compositie zijn voor orgel met pedaal.”

Verder worden de componisten vrij gelaten qua stijl. Dat is ook te zien aan de bijdragen die tot dusver gemaakt zijn. Je vindt werk in jazzstijl, bijvoorbeeld van de Noor Jon Laukvik, pop (de Nederlander Ad Wammes), minimalisme (weer een Nederlander: Jacques van Oortmerssen) of in een stijl die doet denken aan Brahms (bijvoorbeeld van de Duitser Christian von Blohn en de Nederlander Dick Koomans).

Behalve landgenoten doen ook heel wat internationaal bekende musici mee, zoals de Duitser Frank Danksagmüller, de Fransen Tierry Escaich en Naji Hakim, de Zwitser Guy Bovet en de Brit Lionell Rogg.

Brexit

Een Europees project dus. „Inderdaad”, bevestigt Whitehead. „Daarom is het mooi dat we hiervoor financiële steun van het Britse comité van de Europese Commissie hebben gekregen, maar ook van allerlei andere instanties, zoals de Nederlandse, Duitse en Luxemburgse ambassades in Londen en enkele cultuurfondsen.” Net op tijd voor de brexit dus? „Ja”, lacht Whitehead, „als die doorgaat, zal de Europese Commissie ons wel niet langer steunen.”

„Ik ben erg gefascineerd door de verschillende manieren waarop componisten met deze opdracht zijn omgegaan. Sommigen vonden het erg moeilijk om zo’n compact werk te schrijven, anderen zagen dat juist als een uitdaging.”

De composities die nu binnen zijn heeft Whitehead vermeld op de website van het project. Van elk werk staat de moeilijkheidsgraad aangegeven, ook waar de bladmuziek te krijgen is –in veel gevallen gratis te downloaden van de site– terwijl er ook links naar opnames zijn. Ook staat vermeld waar en wanneer het werk voor het eerste werd gespeeld.

In 2017 begint de bekende Duitse muziek­uitgever Peters met de publicatie van het dan voltooide Orgel-Büchlein. Het moeten zes delen worden, waarin Bachs werk wordt afgewisseld met het nieuwe. Het eerste deel zou eerst in 2016 verschijnen, maar Whitehead vindt 2017 daarvoor ook een goed jaar. „Dan wordt 500 jaar Reformatie herdacht. Hervormer Maarten Luther heeft zelf veel kerkliederen geschreven. Bach werd sterk door zijn theologie beïnvloed; in het Orgel-Büchlein zijn ook bewerkingen van diverse Lutherliederen opgenomen.”

Momenteel moeten er nog vijftien bewerkingen worden gemaakt. Whitehead is niet bang dat het niet op tijd gereed komt. „Niet alleen gerenommeerde componisten leveren bijdragen. Er bestaat ook een Orgelbüchlein Community. Iedereen die daar lid van wordt, kan desgewenst een van de openstaande koralen bewerken en de muziek opsturen. Als het voldoende kwaliteit heeft, is het heel goed mogelijk dat het in de bundel wordt opgenomen.”

Meer informatie: www.orgelbuechlein.co.uk