Soms werden dingen haar te veel. „Ik voelde emoties opkomen die niet bij een situatie pasten. Ik werd boos om iets kleins of voelde mij depressief zonder dat ik wist waarom.” Guurtje Leguijt liep kort na haar huwelijk met Johan in 1985 al tegen haar grenzen aan, maar schonk daar weinig aandacht aan. Ze werkte destijds fulltime op een vormingsinstituut in haar woonplaats Alphen aan den Rijn en gaf er les aan 16- en 17-jarigen die partieel leerplichtig waren.

In haar puberteit raakte haar vader overspannen, maar stoppen met werken wilde hij niet. „Mijn vader had een gevoelig karakter. Hij kon geen nee zeggen, zat in de kerkenraad en het schoolbestuur en deed veel voor anderen. Ik herken veel van hem in mijzelf.”

Als kind zag Leguijt in de kerk een vrouw huilen. „Ik vroeg mijn moeder waarom ze dit deed. „Sommige mensen heb dat, maar wij zijn daar te nuchter voor”, reageerde ze. Ik nam dit voor waar aan. Als ik later emoties voelde opkomen, onderdrukte ik die.”

Tien jaar geleden liep Leguijt vast. „We hadden binnen drie jaar drie kinderen gekregen. Ik zat in de schoolraad, deed vrijwilligerswerk en kerkelijk jeugdwerk en ik schreef twee kinderboeken per jaar. Iedere avond had ik wel iets. Als het mij even te veel werd, hield ik mijn agenda twee weken leeg. Daarna ging ik er weer vol tegenaan.”

Uiteindelijk ging het mis. „Ik liep in de supermarkt en voelde de neiging opkomen om op de grond te gaan liggen. In de hoop dat er iemand langskwam die mij zou helpen. Ik schrok daar enorm van, want hulp vragen is niks voor mij. De huisarts stelde vast dat ik een burn-out had en adviseerde mij met iemand te gaan praten. Dankzij de gesprekken met een maatschappelijk werkster durfde ik daarna eerder mijn grenzen aan te geven en dingen uit handen te geven. Zo ging mijn man de begeleidingsgesprekken van onze kinderen op school doen en de administratie thuis verzorgen. Dat viel niet mee, omdat ik al snel denk dat het misloopt als ik niet alle touwtjes in handen heb.”

U bent ervaringsdeskundige. Wanneer moeten er alarmbellen gaan rinkelen?

„Als dingen waar mensen goed in zijn hun niet meer lukken. Zelf heb ik een ijzersterk geheugen, kan ik razendsnel situaties overzien en vervolgens handelend optreden. Ik kon ook veel tegelijk, zoals ontbijten, een boodschappenbriefje maken, de krant lezen en met een schuin oog het nieuws op tv volgen. Eerlijk gezegd vond ik dat best goed van mezelf. Ik was sterk en betekende wat. Tijdens mijn burn-out regeerde echter de chaos in mijn hoofd. Ik bleek vergeetachtig en had geen greep meer op mijn denken.

Ik las eens dat er twee soorten mensen zijn. Degenen die stoppen als ze moe zijn en mensen die pas een punt zetten als ze klaar zijn. Eerstgenoemden krijgen geen burn-out. Ik behoor tot de laatste categorie. Ook al was ik misselijk van vermoeidheid, ik ging door.”

Waardoor liep het twee jaar geleden weer spaak?

„Omdat ik had verzuimd na te denken over mijn persoonlijkheid. Waarom vind ik het zo moeilijk om dingen uit handen te geven? Waarom voel ik mij falen als iets niet lukt? Waarom voel ik mij zo schuldig als ik een keertje nee zeg? Toen de psychotherapeut mij voorhield dat ik een burn-out had, reageerde ik met: „Alweer?” „Niet alweer, nog steeds”, was haar antwoord.” Ik zie mijzelf overigens niet als slachtoffer van de situatie. Ik heb wel goed voor mijn naasten gezorgd, maar liet het laatste van de Bijbelse opdracht achterwege, het zorgen voor mijzelf. Én ik heb anderen niet voor mij laten zorgen door niet om hulp te vragen.”

Adviseert u om altijd hulp te zoeken?

„Het lukt misschien wel om jezelf uit het moeras te trekken, maar als je de problemen bij de wortel wilt aanpakken, heb je een hulpverlener, een pastoraal werker of een goede vriend nodig. Die ander kan buiten jouw denkpatronen treden en nieuwe mogelijkheden aanreiken.”

U schreef een vrolijk burn-outboekje. Vrolijk en burn-out, dat klinkt tegenstrijdig.

„Het is mijn ervaring dat mensen met een burn-out wel degelijk om dingen kunnen lachen. Ik kreeg verschillende dikke boeken over burn-out aangereikt, maar ik kon niet meer dan twee bladzijden achter elkaar lezen en moest dus steeds opnieuw beginnen. Daarom heb ik bewust de aantekeningen over wat ik als troostend, zwaar of humoristisch ervoer later in korte stukken verpakt. Ik mis in veel boeken een vleugje humor en ik vond het belangrijk om de Bijbel te laten spreken.”

U stelt zich kwetsbaar op met zo’n persoonlijk verhaal.

„Ik merk dat dit meer betekent voor mensen dan een puur informatief boek. Ook als het over geloofszaken gaat, raak ik mensen vooral door te vertellen over de helende kracht van het Woord en over Jezus’ aanwezigheid in mijn leven. Niet door een theologische discussie aan te gaan.”

U hebt de psalmen ontdekt?

„Vroeger had ik niet zo veel met dit Bijbelboek, maar ik heb ontdekt dat veel psalmen vol emotie zitten. Ze zijn geschreven tijdens hoogte- en dieptepunten in Davids leven. Daardoor raken ze mij.”

Wat is de belangrijkste les die u leerde?

„Dat ik dankzij Jezus’ werk een geliefde dochter van de Vader ben. Dáár moet ik mijn identiteit aan ontlenen en niet aan wat ik doe of laat. Alleen al omdat ik zo snel weer in de valkuil stap om mijn rechtvaardiging zelf te verdienen.

Daarnaast heb ik heb dagelijks mediteren meer op waarde leren schatten. Tegenwoordig lees ik geen hoofdstuk en vervolgens de uitleg. Ik richt mij op een Bijbeltekst en ga daarover biddend in gesprek. Ik geloof dat de Heilige Geest mij zal laten zien wat die tekst voor mij persoonlijk betekent.”

Wat kunnen omstanders betekenen voor mensen met een burn-out?

„Veiligheid bieden en luisteren. Laat merken dat je hen waardeert om wie ze zijn en niet om wat ze doen. Daag hen uit om te vertellen wat ze nodig hebben. Kom niet te snel met adviezen, want daar slaan mensen van dicht.”

Burn-out? Gefeliciteerd, uitdaginkje!

„Burn-out, overspannen, diepvermoeid of op een andere manier stilgezet. Gefeliciteerd! De kans is groot dat je heel veel mooie eigenschappen en kwaliteiten bezit. Waarschijnlijk ben je meevoelend, inlevend, zorgzaam, gastvrij, gewetensvol, plichtsgetrouw en nog veel meer. Dat is fantastisch, want al deze eigenschappen gaan je er weer bovenop helpen. Er hoeft maar één ding te veranderen. Namelijk: dat je dit allemaal niet alleen voor anderen inzet, maar ook voor jezelf. Uitdaginkje!”

Guurtje Leguijt (zie ook ”In mijn hoofd regeerde de chaos”) zet direct de toon in haar nieuwste pennenvrucht ”Steekje los?” (uitg. Boekencentrum, 95 blz., € 12,90). Ze schreef romans voor jongeren en volwassenen, onder andere ”Rugzak”, ”Goed bedoeld”, ”Niemandsland” en ”Badwater”. ”Steekje los?” onderscheidt zich van Leguijts eerdere uitgaven. Dit „vrolijke burn-outboekje” met illustraties van Willeke Brouwer is vierkant, klein en het bevat beknopte teksten. Een halve pagina, driekwart pagina of maximaal twee bladzijden per item. Een bewuste keus van de auteur, want mensen met een burn-out komen niet door lappen tekst heen. De hoofdstukjes zijn ingebed in de thema’s: de eerste verschijnselen, acceptatie, heling en hoe nu verder.

Leguijt maakte tijdens de periode dat ze zelf een burn-out had al aantekeningen voor ”Steekje los?”. In dit met humor doorspekte egodocument maakt ze de lezer deelgenoot van haar ontreddering, van het feit dat niet alleen haar lichaam, maar ook haar hoofd het liet afweten. Ze deelt tien dingen die mis kunnen gaan bij het zetten van een kopje thee of bij het pinnen. Zo nu en dan doet ze haar lotgenoten tips cadeau, bijvoorbeeld over een work-out en over op avontuur gaan.

De auteur dacht zichzelf goed te kennen als een sterke, zelfstandige vrouw, maar ontdekte tijdens de psychotherapie dat ze er vooral op uit was om anderen een plezier te doen.

Bijbelteksten betekenden veel tijdens de ziekteperiode. Vooral psalmen troffen doel. Leguijt, lid van de Nederlands gereformeerde kerk in haar woonplaats Alphen aan den Rijn, beschrijft hoe God haar opraapt, „uitdeukt” en „de scheuren heelt.” Ze leerde dat ze bij Hem niet alleen aan hoeft te komen als ze vrolijk en druk bezig is. „Want zelfs als ik alleen maar zit te zitten terwijl Hij druk aan het werk is, wil Hij mij niet kwijt!”