Patriarch in moeilijke positie door steun aan Gülen
De positie van de patriarch van Constantinopel, Bartholomeos I, is er niet eenvoudiger op geworden door de steun die hij in de afgelopen jaren gaf aan de Turkse islamgeestelijke Fethullah Gülen. De laatste is op dit moment het mikpunt van kritiek van de Turkse overheid, onder aanvoering van president Erdogan.
Na de mislukte staatsgreep in Turkije vindt er in het land een ware heksenjacht plaats tegen de aanhangers en volgelingen van de Turkse islamgeestelijke Fethullah Gülen. Deze is naar de Verenigde Staten gevlucht, vanwege een vete tussen hem en Erdogan. Turkije wil dat de VS de geestelijke uitleveren. De discussie daarover wordt op hoog niveau gevoerd. De Amerikaanse vicepresident Biden bracht om die reden vandaag zelfs een bezoek aan Turkije.
Het bewind in Ankara beschouwt Gülen als een terrorist. In het Westen wordt hij vooral gezien als een vertegenwoordiger van de gematigde islam die grote waarde hecht aan de interreligieuze dialoog. Er zijn ook stemmen die Gülen de ”Turkse Khomeini” noemen. Zo worden aanhangers van Gülen ervan verdacht dat ze verantwoordelijk zijn voor de moord op de Turks-Armeense journalist Hrant Dink in 2007.
De hetze tegen Gülen kan gevolgen hebben voor patriarch Batholomeos I, omdat deze zich in het verleden bij herhaling lovend uitliet over Gülen. In 1996 vond er een ontmoeting plaats tussen de twee. Bij die gelegenheid bespraken de geestelijke leiders de mogelijkheden voor een interreligieuze dialoog in Turkije.
In april 2012 publiceerde de Chicago Tribune een interview met patriarch Bartholomeos waarin deze opnieuw hoog opgaf van Gülen. De patriarch noemde hem „een man die bruggen bouwt.” Hij zei daarbij: „Religies dienen bruggen te bouwen en daarom hebben we dialoog nodig.” Patriarch Bartholomeos gaf aan dat hij dit samen met Gülen trachtte te bewerkstelligen.
Koningin Beatrix
In datzelfde jaar ontving de patriarch een prijs van het Amerikaanse Roosevelt Institute wegens zijn verdiensten voor vrijheid en democratie. De prijsuitreiking vond plaats in de Nieuwe Kerk in Middelburg. De patriarch ontving zijn prijs uit handen van koningin Beatrix. Ook bij die gelegenheid liet de patriarch zich in positieve woorden uit over Gülen, die hij bij die gelegenheid omschreef als „een man van vrede.” „Ik ontmoette hem zowel in Turkije als in de Verenigde Staten. We zullen onze samenwerking continueren ter wille van de wereldvrede.”
Gülen verbleef toen reeds een aantal jaren in ballingschap in de Verenigde Staten. De patriarch sprak zijn hoop uit dat Gülen, „van wie we werkelijk houden”, spoedig naar Turkije zou terugkeren. Woorden die na de recente mislukte militaire coup in Turkije plotseling een nieuwe explosieve lading hebben gekregen.
De positie van het patriarchaat van Constantinopel is in Turkije is niet eenvoudig, sinds de massale uittocht van Griekse en Aramese christenen uit Turkije, nu bijna een eeuw geleden. Slechts een klein aantal christenen bleef achter in Turkije. Bartholomeos I zorgde enkele jaren geleden nog voor opschudding in Turkije toen hij vertelde hoe christenen in het land bejegend worden. Hij stelde dat de Turkse regering „tevreden zou zijn als het patriarchaat werd vernietigd.” Ook zei hij dat hij in Turkije iedere dag werd „gekruisigd.”
In 2007 kwam aan het licht dat een netwerk van Turkse ex-officieren van plan zou zijn geweest om patriarch Bartholomeos te liquideren. In datzelfde jaar besloot het Turkse gerecht dat het patriarchaat geen aanspraak kon maken op de titel ”oecumenisch”, wat in de praktijk betekende dat slechts Turkse burgers het recht hebben Bartholomeos op te volgen. Opvolging van de patriarch wordt daarmee bijzonder lastig, omdat er in het land slechts een handjevol oosters-orthodoxe geestelijken verblijft, die bovendien niet allen de Turkse nationaliteit bezitten.
