Het grote verlies dat het ANC bij de verkiezingen in Zuid-Afrika heeft geleden, bleef nogal onderbelicht. Tien jaar geleden behaalde de partij op veel plaatsen nog twee derde van de stemmen. Bij de lokale verkiezingen van vorige week nam haar aanhang af tot 
54 procent. En in de steden Johannesburg, Pretoria en Port Elizabeth zakte dat zelfs tot onder de 50 procent. In Kaapstad was dat al eerder gebeurd.

Waarom is dit nieuws onderbelicht gebleven? Omdat de uiteindelijke uitslagen zo lang op zich lieten wachten. De eerste berichten duidden al op groot verlies. Dat bericht heeft ook in deze krant gestaan. Maar het werd niet zo groot gebracht omdat nog niet alle stemmen waren geteld. En toen later wel het totale plaatje in dezelfde lijn lag als het aanvankelijke kleine bericht, was het eigenlijk geen nieuws meer.

Achteraf gezien is het verlies voor het ANC groot nieuws. En het is ook goed nieuws. Ik had eigenlijk een beetje de moed opgegeven dat dit ooit zou gebeuren.

Enkele jaren na het aantreden van de ANC-regering van president Mandela verbleef ik een jaar in een universiteitsstad in Zuid-Afrika. Veel blanken voorspelden toen dat de macht van het ANC spoedig zou worden gebroken. De partij zat immers vol tegengestelde stromingen: een vakbonds­vleugel, een vleugel van mensen die in het Westen waren opgegroeid, en de communisten.

Achteraf was de wens de vader van de gedachte. Degenen die voorspelden dat het ANC uit elkaar zou vallen, waren uitstekend op de hoogte. Maar ze overschatten de menings­verschillen.

Ik had moeten vragen: Zijn er ook factoren die de partij bij elkaar houden? Het ANC is namelijk niet zomaar een partij, maar een symbool tegen de blanke onderdrukking. Een stem tegen het ANC is verraad aan het eigen volk en de mensen die in de strijd tegen de apartheid zijn gevallen.

Kiezen voor een andere partij vraagt een (individueel) zelfbewustzijn dat in het groepsdenken van de Afrikaanse cultuur niet past. Veel van mijn gespreksgenoten van destijds keken vermoedelijk te veel met een westerse blik naar het ANC. En dan onderschat je de kracht van het stamdenken.

Maar nu heeft het verlies zich gelukkig ingezet. In een demo­cratie is het nooit gezond als 
één partij (langdurig) meer dan 50 procent van de stemmen heeft. Vroeg of laat zal ze die machtsbasis misbruiken. En de edele vrijheidsstrijders van het ANC zijn daar nooit vrij van geweest: corruptieschandalen waren er tot op het hoogste niveau.

Gemiddeld heeft de partij trouwens nog 54 procent van de kiezers, dus dat is nog steeds te veel. Zuid-Afrika is in de meeste gemeenten nog een absolute eenpartijstaat. Het zal zeker twintig jaar duren voordat dit echt voorbij is. Het is te hopen dat het land dat nog zolang uithoudt.