Het woord NAVO viel dinsdag helemaal niet. Dat hoeft ook hele­maal niet. „Het feit dat Erdogan en Poetin elkaar ontmoetten, heeft genoeg symboliek”, zegt de Russische analist Alexander Golts. „Voor het Westen is deze ontmoeting veelzeggend.”

Veelzeggend, en tegelijk pijnlijk. Sinds de mislukte couppoging in Turkije op 15 juli heeft president Erdogan vanuit West-Europa slechts één dag lang steunbetuigingen gehad. Zodra de arrestaties begonnen –die inmiddels zijn opgelopen tot 16.000– regende het kritiek.

Normaal wordt kritiek tussen bevriende landen eerst achter de schermen gedeeld. Westerse diplomaten in Turkije wandelen dan even voor een bakje sterke Turkse koffie naar een collega, om tussen neus en lippen door te melden dat Berlijn of Parijs toch wel wat vraagtekens heeft. Deze signalen worden vervolgens opgepakt en verwerkt.

Na 15 juli heeft vrijwel geen Europees land deze behoedzaamheid in acht genomen. Bijna alle regeringsleiders hebben frontaal voor de camera hun zorgen geuit. Waarop Erdogan enkele dagen geleden zei: „Het Westen heeft zich aan de zijde van de coupplegers gesteld.” Deze gang van zaken illustreert dat het normale diplomatieke verkeer tussen Turkije en de NAVO-bondgenoten niet meer zo soepel loopt.

Nee, dan met Poetin – met die man kun je zakendoen. Poetin had hem direct na de couppoging gebeld, zei Erdogan dinsdag, om te zeggen dat hij „alle ongrondwettelijke actie” veroordeelt. Tegen de achtergrond van wat er de afgelopen maanden tussen de twee landen is voorgevallen, was deze topontmoeting al bij voorbaat een symbolisch moment. Ook al blijven de twee landen rond Syrië diametraal tegenover elkaar staan: Poetin steunt president Assad, Erdogan steunt de rebellen. Maar dat kan blijkbaar lijden.

Europa heeft hier een fout gemaakt, schreef de Zweedse oud-minister van Buitenlandse Zaken Carl Bildt dinsdag. In een bijdrage op de website Politico noemde hij het een „schande voor Europa” dat juist het Kremlin de Turkse president als eerste ontvangt na de mislukte coup. Dat had volgens hem een Europees land moeten zijn, aldus Bildt.

Een halfjaar geleden lag zo’n ontmoeting tussen Poetin en Erdogan niet voor de hand. Eind november raakten de betrekkingen tussen de landen immers in een diepe crisis, toen Turkije een Russisch vliegtuig neerhaalde. 
Al wekenlang had Turkije ge­waarschuwd dat dit een keer zou gaan gebeuren, als Russische piloten het Turks luchtruim welbewust zouden blijven binnenvliegen. Het leek er sterk op dat Moskou doelbewust op een confrontatie met Ankara uit was. Vervolgens stelde Rusland allerlei sancties in tegen Turkije. Voor kuststreken hebben deze zomer zeer veel te lijden gehad onder het uitblijven van Russische badgasten.

Deze sancties worden vanaf nu stapsgewijs afgebouwd. Beide leiders willen de betrekkingen weer normaliseren.

Het verbaast de Russische analist Golts niet dat de twee leiders hun verschillen zo soepel bijleggen. „Het zijn mensen met een vergelijkbare autocratische stijl. Als ze elkaar aankijken, is het alsof ze in de spiegel kijken. Hun wereld ziet er min of meer hetzelfde uit.”

Bovendien hebben Erdogan en Poetin elkaar nodig, meent de Russische commentator. „Internationaal gezien zijn ze allebei geïsoleerd. Dat verbindt hen aan elkaar. Ze zijn bondgenoten tegen alle anderen. Samen zijn ze tegen het Westen.”

Voor Poetin is zo’n ontmoeting genieten, meent Golts. Die heeft altijd al een hekel aan de NAVO, omdat deze organisatie in zijn ogen Rusland heeft omsingeld. Vooral door de Krimcrisis staat Poetin er ook bij de NAVO weer slecht op. Golts: „Door de president van NAVO-lidstaat Turkije te ontvangen, stookt Poetin al automatisch in het bondgenootschap.”