Dr. Rien van den Broek noemt de uitdrukking in zijn boek ”Boeren, burgers en buitenlui spreekwoordelijk geportretteerd”. Daarin staan spreekwoorden waarin een geografische naam is gebruikt.

”We stoken hier niet voor Blesgraaf”, zou in Sliedrecht nogal eens gezegd zijn als iemand de deur open liet staan. De warmte zou dan naar Bleskensgraaf gaan, een dorp in de polder waar Sliedrechters volgens Van den Broek nogal op neerkeken.

De grote vraag is of mensen in Sliedrecht en omgeving het gezegde nog kennen. Remco van de Ven van de Historische Vereniging Sliedrecht klinkt het in ieder geval niet bekend in de oren. „Het gezegde is van oudere datum. In het Sliedrechtse woordenboek komt het niet voor. Maar dit wil niet zeggen dat de uitdrukking niet in Sliedrecht werd gebezigd.”

Van de Ven snapt wel wat er met het gezegde wordt bedoeld. „Voor het laten openstaan van een deur terwijl de verwarming aan is, worden wel meer uitdrukkingen gebruikt. In Sliedrecht hoor je bijvoorbeeld ook wel: „Ben jij in een roeiboot geboren?””

Dat Bleskensgraaf in een Sliedrechts gezegde voorkomt, verbaast Van de Ven niet. „Vroeger kon je zo vanaf de Sliedrechtse dijk ongehinderd de polder in kijken. Je zag Bleskensgraaf zo liggen.”

Van neerkijken op de polder­bewoners is volgens de historicus nu geen sprake meer. „Vroeger wel. Sliedrecht is de bakermat van de mondiale bagger­industrie. Rond en voor 1900 voerden Sliedrechters wereldwijd waterbouwkundige werken uit, terwijl de boeren uit de polder vaak niet verder kwamen dan hun eigen dorp. Het gemiddelde inkomen van de Sliedrechter lag in die tijd aanmerkelijk hoger dan elders. Een zekere mate van trots is daardoor wel ontstaan.”

Anno 2016 is van de vroegere baggertrots nauwelijks meer iets te merken. Van de Ven: „Baggeren noemt men tegenwoordig waterbouw en is bijna een internationaal beroep geworden. Neer­kijken op mensen uit de polder is ruimschoots verleden tijd.

Ook dialectkenner bij uitstek, Piet Pols uit Sliedrecht, kent de uitdrukking niet. In het Sliedrechter dialect reageert hij per e-mail: „Wij kanne die uitdrukking over ”stoke voor Blesgraef” nie. We hen 30 jaer aalle Slierechse woorde en uitdrukkinge verzaomeld, maar deuze uitdrukking zijn me nooit tegegekomme.”

In Bleskensgraaf zelf is de uitdrukking eveneens onbekend. Voorzitter Jan Boele van de Historische Vereniging Binnenwaard woont in het dorp, maar heeft nooit van het gezegde gehoord.

Een laatste poging. In het Sliedrechtse verzorgingstehuis Parkzicht is het iedere maandagmorgen weekopening. Ruim dertig ouderen komen rond tienen bij elkaar om koffie te drinken. Een activiteitenbegeleider leest een stukje uit de Bijbel en een dagboek. Daarna kan de verslaggever zijn vraag aan de groep voorleggen. „Kennen jullie het gezegde ”We stoken hier voor Blesgraaf”?”

In de eerste instantie wordt er alleen maar nee geschud. Bij Jannie Bochanen (84) werd vroeger wel gezegd: „We stoken hier niet voor Wingerden.” „Dat riep mijn moeder als we de deur open lieten staan. Wingerden betekent Wijngaarden, dat is ook een dorp in de polder.”

RD-lezer Henk Elshout (66) is net als Bochanen geboren en getogen in Sliedrecht. Hij heeft de uitdrukking ”We stoken hier niet voor Blesgraaf” zelf nooit gebezigd, maar kent het gezegde wel. „Het betekent ook dat je iets niet voor niets doet. Je stookt niet voor niets de kachel.”

Ook de 92-jarige J. Pijl blijkt het gezegde te kennen. „Vooral op het werk hoorde ik oudere collega’s dit zeggen. Er waren meer van die uitdrukkingen als iemand de deur open liet staan, zoals ”We stoken hier niet voor de buren”. Of ”We stoken hier niet voor Wingerden”.”

Pijl was een van de Sliedrechter waterbouwkundige werkers. „Ik was steenzetter. Ik plaatste stenen of basaltblokken op dijken en dammen. We hebben ervoor gezorgd dat jullie nu droge voeten hebben.”

zomerserie Plat gezegd

Dit is het vierde deel in een serie over spreekwoorden waarin een plaats op de korrel wordt genomen.