Het gemeentebestuur in Vilnius is ermee begonnen om het Joodse erfgoed in ere te herstellen. Burgemeester Remigijus Simasius verwijderde vorige maand de eerste Joodse grafsteen uit een elektriciteitscentrale die door de Sovjets tussen 1965 en 1968 werd gebouwd. Daarvoor werden als materialen onder meer Joodse grafstenen gebruikt. „Na 26 jaar als onafhankelijk land is het tijd om deze grafstenen te verwijderen, die een duidelijk teken van respectloosheid zijn tegenover onze Joodse gemeenschap”, aldus de burgemeester. De stenen zullen overgebracht worden naar een nieuwe begraafplaats die aangelegd wordt in samen­spraak met de Joodse gemeenschap in Vilnius.

De gemeentelijke autoriteiten hebben aangegeven dat ook kleinere stukken van grafstenen een plek zullen krijgen op de begraafplaats. Daar wordt een herdenkingsmonument van gemaakt.

Massagraven

Litouwen was eeuwenlang een centrum van Joods leven in Oost-Europa, met zo’n 350.000 Joden. Alleen al in Vilnius stonden honderd synagoges, wat de stad de bijnaam ”Jeruzalem van het noorden” bezorgde. Voor de Tweede Wereldoorlog woonden er in de Litouwse hoofdstad zo’n 200.000 Joden. Toen Duitsland in 1941 de Sovjet-Unie de oorlog verklaarde, werden vrijwel alle Joden in Litouwen omgebracht. Bijna 95 procent van hen werd vermoord, de rest vluchtte naar de VS of Israël. Overal in het land zijn massagraven die herinneren aan de genocide waarbij Joden naar bossen werden gedreven en geëxecuteerd. Veel Sovjets deden daar niets tegen.

Er wordt een brede discussie in het land gevoerd over hoe men met het verleden in het reine kan komen. Vorig jaar sprak rabbi Chiam Burshtein al zijn zorgen uit over het feit dat zelfs christelijke kerken stoepen hebben gemaakt van grafzerken. Dit gebeurde in de tijd van de overheersing door de Sovjet-Unie „Wij betreuren de deplorabele staat en vernietiging van de laatste overblijfselen van het Litouwse Jodendom”, aldus Burshtein tegenover de Jewish Tele­graphic Agency.

Hij vindt dat de autoriteiten in Litouwen in samenspraak met de Joodse gemeenschap diepgaand onderzoek moeten doen naar de vraag hoe het heeft kunnen gebeuren dat zo veel Joodse grafmonumenten als bouw­materiaal werden gebruikt. „Deze historische ver­gissing moeten we rechtzetten.”