Najaar 2015 was voor mantelzorger Hanneke Stalenhoef uit Amersfoort de maat vol. De zorg voor haar hoogbejaarde moeder in het St. Elisabeth Verpleeg- en Gasthuis in Amersfoort liet volgens haar zo veel te wensen over dat ze besloot publiekelijk alarm te slaan. En met succes; de zorg­instelling waar St. Elisabeth onder viel, riep ijlings twee crisisteams in het leven. Alleen met behulp van dat paardenmiddel kon de minimaal benodigde personele bezetting worden gegarandeerd.

Eveneens in het najaar van 2015 sloeg een groepje zorginspecteurs alarm na een bezoek aan de Titus Brandsmahof in Almelo. „De conclusie over de kennis en kunde bij medewerkers is zorgwekkend”, staat in hun eindverslag. Wie alle verslagen van zulke onaangekondigde bezoeken van de laatste maanden doornam, wist al wat de inspectie vandaag naar buiten bracht: de problemen van St. Elisabeth en de Titus Brand­smahof spelen in het hele land.

In totaal 150 huizen die al eens eerder voorwerp van onderzoek waren, nam de inspectie tussen januari 2015 en eind april nog eens onder de loep. Twee derde van de onderzochte instellingen kon op tijd een been bijtrekken waardoor het toezichttraject er kon worden afgesloten. Bij 38 van de 150 houdt de inspectie de komende maanden vinger aan de pols; 11 staan er onder intensief vervolgtoezicht.

De zorg is er ondermaats, de deskundigheid van het personeel schiet tekort. Als gevolg daarvan worden er fouten gemaakt met het toedienen van medicijnen of worden vrijheidsbeperkende maatregelen onzorgvuldig toegepast.

Kabinetsbeleid

Wat ging er in deze huizen precies mis? Onder het kabinet-Rutte II ging het roer in de ouderenzorg om. ”Langer thuis wonen”, was het motto. Zo verdween het ouderwetse verpleeghuis met 
de grote afdelingen, om plaats te maken voor instelling waar hoogspecialistische zorg moest worden geboden, vaak in kleinschalige woongroepen.

Veel verpleeghuizen beklagen zich erover dat die ommezwaai te snel moest worden gemaakt. Onterecht, liet verantwoordelijk staatssecretaris Van Rijn (VWS) vanochtend weten, er was tijd genoeg. Zijn geduld met de elf zwakste broeders is op. Ze krijgen verplicht een interventieteam, bestaande uit mensen van de Nederlandse Zorgautoriteit, zorgkantoren en het ministerie. Volgens Van Rijn schuwen de teams geen enkele maatregel. Bestuurders vervangen, patiëntenstops instellen en in het uiterste geval sluiting; alles kan.

Hoofdinspecteur Jonkers van de verpleegzorg zei vanochtend in dagblad Trouw dat de onderpresterende organisaties misschien eerder hadden moeten anticiperen, maar voegde er veelzeggend aan toe: „De snelheid en de intensiteit van de instroom van zwakkeren ouderen in verpleeghuizen waren door niemand voorzien.” Die constatering droeg er zeker aan bij dat de Tweede Kamer met Van Rijn over het rapport wil debatteren, al diens daadkracht ten spijt. Kortom, welke thema’s het politieke debat na de zomer ook zullen domineren, één ervan is zeker de ouderenzorg.