Met vijf tegen drie stemmen schrapte het hooggerechtshof een wet uit Texas die strenge regels oplegt aan artsen en abortusklinieken. De rechters oordeelden dat deze wet uit 2013 vrouwen te zeer aantast in hun grondwettelijke recht om te kiezen voor een zwangerschapsafbreking.

Het proces dat maandag tot ontknoping kwam, geldt als de eerste grote abortuszaak in ruim tien jaar. In 2007 stelde het hof zich achter de wet uit 2003 die partiële geboorte ten behoeve van een abortus verbood.

Voorstanders van abortus zien de uitspraak van maandag als een grote overwinning, mede omdat hierdoor ook beperkende maatregelen in andere staten op losse schroeven komen te staan.

De wet in de staat Texas bepaalt dat artsen die in abortusklinieken werken formeel verbonden moeten zijn aan een ziekenhuis binnen een straal van 48 kilometer. Ook moeten klinieken beschikken over dezelfde medische en bouwkundige voorzieningen als ziekenhuizen.

Voorstanders van abortus zien deze bepalingen als getreiter. Zij wijzen erop dat het –gelet op de enorme afstanden op het Texaanse platteland– soms onmogelijk is dat abortusartsen op nog geen 50 kilometer van een ziekenhuis werken.

Door deze maatregelen is het aantal abortusklinieken in het 27 miljoen inwoners tellende Texas sinds 2013 gedaald van 41 naar 19. De prolifebeweging vindt deze terugloop van het aantal abortusklinieken positief. Maar ze geeft aan dat de strikte regels niet primair daarvoor zijn bedoeld.

„Het gaat ons allereerst om de veiligheid van de vrouw”, zegt Jonathan Saenz, woordvoerder van de organisatie Texas Values. „De bepaling dat een abortusarts verbonden moet zijn aan een regulier ziekenhuis in de buurt is bedoeld om goede extra zorg aan de vrouw te kunnen bieden als er zich complicaties voordoen. De hoge kwaliteitseisen aan bouw en inrichting van de kliniek moeten voorkomen dat de ingreep plaatsvindt in instellingen met een B-status.”

Strategie

Saenz noemt de daling van het aantal klinieken een „positief resultaat” van de strategie die de prolifebeweging sinds de jaren negentig volgt: niet alleen aandacht voor bescherming van het ongeboren leven, maar ook voor de risico’s die de vrouw loopt.

In de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw kreeg het prochoicekamp meer voet aan de grond met de boodschap dat de vrouw het recht moet hebben zelf te kiezen. De antiabortusbeweging probeerde daarbij aan te sluiten door ook het belang van de vrouw centraler te stellen.

Organisaties zoals Americans United for Life gingen benadrukken dat abortus zo tegennatuurlijk is dat de ingreep wel blijvende psychische schade bij een vrouw moet aanrichten. Daarnaast wezen ze op de gezondheidsrisico’s voor een vrouw door onveilige methoden en praktijkruimten. Daarom moesten er regels komen.

Gevolgen

De uitspraak van het hooggerechtshof heeft verstrekkende gevolgen. In 23 staten van Amerika zijn er sinds 2000 strengere regels gekomen waaraan abortusklinieken moeten voldoen. Met name de laatste vijf jaar is het aantal bepalingen geëxplodeerd. Er kwamen bij elkaar ruim 300 bepalingen. Meer dan 150 klinieken in de VS moesten daardoor de deuren sluiten. Door de uitspraak van het hooggerechtshof zullen de meeste van deze voorschriften nu ongedaan kunnen worden gemaakt.

Door deze uitspraak van het hof krijgt het debat over de benoeming van een nieuwe opperrechter een extra impuls. Het hof bestaat uit negen rechters die allemaal voor het leven worden benoemd. Sinds het overlijden van rechter Antonin Scala, dit voorjaar, is een plaats vacant.

De geschiedenis wijst uit dat bij ethische kwesties het hof vaak verdeeld stemt, meestal in een verhouding van vijf tegen vier. De uitslag van maandag was daarvan het bewijs. Vijf rechters veroordeelden de Texaanse wet, drie wilden hem handhaven, de vierde stem ontbrak door de vacature. Bepalend is nu dus of de nieuwe rechter progressief of conservatief zal zijn.

President Obama wil graag nog tijdens zijn ambtsperiode de vacature opvullen, zodat er een progressiever jurist kan komen. Maar ook Hillary Clinton zal dat proberen, mocht zij president worden. Zij toonde zich maandag verheugd. „Een overwinning voor vrouwen in Texas en in heel Amerika.” Tegenstanders van abortus spraken echter van „een dag van diepe rouw.”