Nog niet vaak had George Carey (voormalig aartsbisschop van de Kerk van Engeland) het volk zo verrast. Vorige maand schreef hij een artikel in de rechtse krant Dailey Mail onder de kop ”Waarom ik stem voor een Brexodus”.

Donderdagochtend om 8.00 uur gingen de stembussen open, en die sluiten om 23.00 uur (Nederlandse tijd). Vrijdagochtend rond 4.30 uur zou er een uitslag kunnen zijn. Maar als de voor- en tegenstanders elkaar in evenwicht houden, kan het tellen langer duren.

Woensdagavond kwamen enkele honderden christenen bij elkaar bij het parlementsgebouw in Londen om te bidden.

Carey had lang getwijfeld, schrijft hij. Uiteindelijk was hij tot de slotsom gekomen dat het Engelse volk, net als het Joodse, is geroepen tot zelfstandigheid en daarom de roep moet volgen om „Egypte” te verlaten.

Een van zijn grootste zorgen betreft immigratie. „Het desastreuze effect van de open grenzen is dat de terreurdreiging in Europa nog nooit zo groot was.”

Een ”Brexodus” is geen terugkeer naar de jaren vijftig en zestig, stelt Carey. „Het is gewoon rondkijken in de wereld naar Canada, Australië en inderdaad de Verenigde Staten.”

Angst

Hij maant christenen om zich niet te laten leiden door bangmakerij door EU-voorstanders. „Elk kruisje op het stembiljet is een teken van hoop, niet van angst.”

Careys bijdrage was verrassend. Als aartsbisschop stond hij immers aan het hoofd van een wereldwijde kerk. Zijn opvolger, Rowan Williams, kwam twee weken later met een tegengesteld pleidooi. „De afgelopen zeventig jaar is de langste tijd van vrede in Europa’s geschiedenis”, aldus Williams met enkele joodse, islamitische en hindoeleiders in een verklaring. „Als leiders van geloofsgemeenschappen dringen we bij medegelovigen aan om na te denken over de gevolgen van een stem tot vertrek voor zaken die ons na aan het hart liggen.”

De zittende aartsbisschop, Justin Welby, achtte het niet behoorlijk een stemadvies te geven. Maar in een interview gebruikte hij wel doorlopend woorden als ”bruggen bouwen”, ”samenwerken” en ”vrede stichten”, die doorgaans klinken in pleidooien ten gunste van de EU.

De Kerk van Schotland voelde zich vrijer. Deze kerk staat al 20 jaar bekend als sterk EU-gezind. „Wij erkennen de EU-bijdrage in het versterken van vrede en veiligheid”, aldus de kerk. „Wij geven toe dat de EU niet perfect is, maar het is werk in uitvoering” zei de kerk in mei. „De enige oplossing is erbij te blijven.”

Dit referendum is voor Britse christenen niet anders dan andere verkiezingen. Het land kent geen christelijke partijen die hun aanhang in een bepaalde richting stuwen. Ook het Christian Institute roept alleen op om „biddend” tot een keus te komen.

Op talloze christelijke internet­fora zijn bijdragen te vinden over het referendum. De inhoud is totaal verschillend. Enerzijds klinkt het geluid van de Noord-Ierse Free Presbyterian ds. David McMillan, die de EU ziet als een herleving van het Romeinse Rijk, dat de antichrist zal voort­brengen. Anderzijds is er de vraag van de politiek filosoof dr. Jonathan Chaplin: „Waar is de EU eigenlijk voor?”

Relaties

Opvallend is de bijdrage van dr. Michael Schluter. Deze grondlegger van het Jubilee Centre in Cambridge verdedigt wereldwijd het „denken in relaties”, maar roept toch op tot een stem voor vertrek. Reden: de euro blijft een groot risico, het gezin krijgt vanuit de EU te weinig steun, en de EU kent onvoldoende democratische verantwoording.

Religieuze mensen zijn meer geneigd tegen de EU te stemmen dan niet-gelovigen, zo bleek recent uit onderzoek van het Wales Institute of Social and Economic Research (Wiserd). Het verschil is 54 tegenover 43 procent. Uit een eerdere European Social Survey (ESS) werd al duidelijk dat protestanten in Europa zich minder verbonden voelen met de EU dan rooms-katholieken.