De voorzitters van de belangrijkste Europese instellingen komen vrijdagochtend bijeen in Brussel om het resultaat te bespreken en een gezamenlijke reactie voor te bereiden. Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie, ontvangt EU-president Donald Tusk en Martin Schulz, voorzitter van het Europees Parlement. Ook premier Mark Rutte is present bij het overleg, in zijn rol als tijdelijk EU-voorzitter.

De leiders van de politieke groepen van het Europees Parlement hebben vrijdagochtend ook een vergadering belegd om de situatie te bespreken. De Europese Commissie heeft er woensdag al uitgebreid over vergaderd.

Nog nooit heeft een lidstaat de EU verlaten. In het Europese verdrag staat dat als een land zijn ‘exitbesluit’ formeel heeft doorgegeven aan de Europese Unie, onderhandelingen worden gestart over de scheidingsvoorwaarden en toekomstige relatie. De uittreding volgt in principe binnen maximaal twee jaar na de kennisgeving, maar kan worden uitgesteld.

Mochten de Britten ervoor kiezen in de EU te blijven, dan wordt het akkoord van kracht dat de Britse premier David Cameron op een top in februari sloot met de leiders van de 27 andere EU-landen. De bal ligt dan bij de Europese Unie.

Dat akkoord houdt onder meer in dat lidstaten meer mogelijkheden krijgen om nieuwe Europese wetsvoorstellen tegen te houden of te veranderen. Ook kan een ‘noodremsysteem’ worden geactiveerd als in een lidstaat het socialezekerheidsstelsel zwaar onder druk komt te staan doordat te veel burgers uit andere EU-landen hier een beroep op doen. Verder komen er strengere eisen voor het uitkeren van bijslag voor kinderen die niet wonen in het land waar de ouder werkt.

Verder moeten eurolanden meer rekening gaan houden met het effect van hun beslissingen op landen die de euro niet hebben, zoals het Verenigd Koninkrijk. Ten slotte wordt het VK uitgezonderd van de verdragsterm ‘ever closer union’, die inhoudt dat EU-lidstaten politiek steeds verder integreren.