Hoe stoppen we de migratiestroom? Deze vraag is vanwege de vluchtelingenproblematiek momenteel hoogst actueel.

Op het ministerie van Buitenlandse Zaken is men duidelijk: ontwikkeling van de landen waaruit mensen wegtrekken doet op termijn de migrantenstroom opdrogen. Daar is het beleid ook op gericht. Het gaat dan niet alleen om economische ontwikkeling, maar ook om het bevorderen van welzijn in een land. Dit alles om migratie te stoppen.

Woord en Daad is blij met de investeringen van de minister in langetermijnontwikkeling. Die doelen zijn op zich ook niet verkeerd. De vraag is wel met welke intentie dit wordt gedaan. Als alleen het stoppen van migratie het doel is, kan de ontwikkeling van een land zelf uit het oog worden verloren. Bovendien blijft de vraag: Is ontwikkeling alléén genoeg om migratie te stoppen?

Analyse

Uit een verdiepende analyse blijkt dat ontwikkeling van het land van herkomst niet genoeg is om migratie een halt toe te roepen. Ontwikkeling zal in de beginfase zelfs meer migratie tot gevolg hebben. Dit omdat mensen met kennis en geld meer mogelijkheden hebben om weg te gaan. Pas wanneer een land doorontwikkeld is, zal de migratie afnemen en zijn mensen bereid hun eigen land te helpen opbouwen.

Mensen besluiten om in hun eigen land of regio te blijven als ze de mogelijkheden zien en willen grijpen die er zijn. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar speelt een cruciale rol bij de besluitvorming om wel of niet te vertrekken. Laat er daarom in programma’s ook aandacht zijn voor de manier waarop mensen denken over migratie en de mogelijkheden ver weg en dichtbij.

Verder is het belangrijk met mensen door te praten over de vraag waarom ze eigenlijk willen migreren. Hebben ze niet een veel te rooskleurig beeld van het doelland? Beseffen ze welke gevaren er aan migratie kleven? Bovendien is het goed om met hen te reflecteren op de situatie waarin ze verkeren. Laat duidelijk zijn: het gaat hier niet over situaties waarin mensen echt geen andere keus hebben dan te migreren, bijvoorbeeld vanwege oorlog of extreme droogte.

Als mensen desondanks toch besluiten om te migreren, is het belangrijk dat ze de kansen die er liggen ook kunnen pakken. Daarbij is het goed om hen erop te wijzen dat ze het land van herkomst niet uit het oog moeten verliezen. Want migratie kan voor deze landen en gebieden grote gevolgen hebben: mensen die wegtrekken uit een land laten een leegte achter. En die leegte kan een lokale economie in gevaar brengen.

Stimulans

Ondertussen heeft migratie ook onmiskenbaar positieve kanten. Zo was in 2014 de totale groep migranten goed voor 436 miljard euro aan ”remittances”: gelden die migranten terugsturen naar hun herkomstland). Dat bedrag is ruim drie keer zo hoog als het hele budget voor ontwikkelingssamenwerking. Die remittances worden vaak alleen besteed binnen families. We zien als Woord en Daad kansen om mensen in de diaspora te binden aan organisaties die bezig zijn met ontwikkeling in hun thuisland.

Om een stimulans te geven aan het land van herkomst, is het goed om samenwerkingen op te zetten en uit te bouwen met organisaties die werken met mensen die zijn gemigreerd, de zogenoemde diaspora-organisaties. Samen kan erover worden nagedacht hoe het geld dat deze migranten naar het land van herkomst sturen, goed kan worden besteed, zodat het geld wordt ingezet voor de duurzame verbetering van de situatie in het thuisland. Pas dan kan migratie, ook al zijn mensen weggetrokken, een positieve bijdrage leveren aan ontwikkeling.

Horizon

Migratie hoeft niet per definitie verkeerd te zijn. Migratie is iets van alle tijden en kan zelfs een belangrijke bijdrage leveren aan ontwikkeling. Niet de vraag hoe migratie te stoppen zou daarom leidend moeten zijn, maar de vraag hoe we kunnen bijdragen aan het creëren van kansen en mogelijkheden in gebieden van waaruit veel mensen migreren. Lokale bedrijvigheid is wat ons betreft te verkiezen boven het profiteren van de gelden die verre familieleden overmaken.

Woord en Daad biedt vaktrainingen, arbeidsbemiddeling en programma’s voor bedrijfsontwikkeling in Afrika. Maar ook het werken aan de mindset van mensen is belangrijk in het licht van migratie. Willen jongeren kansen in de eigen regio pakken? Of is Europa sowieso hun stip aan de horizon? In Zuid-Ethiopië gaat het ministerie samenwerking aan met Woord en Daad. We starten daar samen met andere organisaties een programma waarin genoemde punten een plaats krijgen.

De auteurs zijn respectievelijk politiek adviseur en voorzitter van de raad van bestuur van Woord en Daad.